Torinsko Platno

   Kada je početkom aprila 1997. godine katedrala San Đovani Batisa u Torinu nestala u plamenu, bio je to još jedan neuspeli atak na možda najveću i najtajanstveniju hrišćansku relikviju - Plaštanicu, odnosno komad platna u koji je, po Svetom pismu, Isusa Hrista nakon raspeća, a pre pogrebenja, zamotao Josif iz Arimateje.

    Neobično je da je na platnu ostao, u negativu, odslikan liko osobe koju je pokrivao, i to je detalj koji već vekovima, a naročito u poslednjim decenijama, crkvenu dogmu stavlja pred najveća iskušenja.
    Upravo kada se očekivalo da će naučnici konačno potvrditi ili opovrgnuti da pokrov potiče iz vremena kada je Isus hodao po zemlji, vatrena stihija zamalo da svim nagađanjima učini kraj. Otkako je Plaštanica, čudom, ponovo izbegla uništenje, o uzrocima požara ne zna se mnogo više nego neposredno nakon njega. Vatra se rasplamsala u Gvarinijevoj kapeli (projektant renesansne katedrale iz 1578. godine), u noći između Velikog petka i Velike subote, nakon što je te večeri u Kraljevskoj palati, povezanoj sa kapelom, bio održan prijem u čast Kofija Anana, tadašnjeg generalnog sekretara Ujedinjenih nacija. Smatra se da su se jedna ili dve osobe, najverovatnije muškarac i žena, uvukle u palatu sa zvanicama, i da su odatle neprimećeni ušli u kapelu, od koje su ih delila samo jedna vrata. Tamo su ostavili zapaljivi materijal, možda fosfornu bombu, u svakom slučaju nešto vrlo malih dimenzija što se moglo krišom i neprimetno proneti kroz palatu. Šta se dalje dešavalo uglavnom je poznato - u šesdeset metara visokoj kapeli, kao u dimnjaku, vatra se brzo razgorela, i samo zahvaljujući požrtvovanosti vatrogasaca i hrabrosti jednog od njih, Marija Trematorea, Plaštanica je na vreme izneta.
     Pokušaja da se uništi takozvano Torinsko platno (po gradu u kojem se čuva) bilo je do sada i više nego što to šira javnost zna. Poslednji je samo jedan u seriji ritualnih nasrtaja, i to uvek u noći između Velikog petka i Velike subote, a scenario je isti: plamen se širi iz oltara. Baš zbog napada koji su se dogodili 1972. i 1973. godine, prolaz između Gvarinijeve kapele i Kraljevske palate (koji su svojevremeno napravili pripadnici kraljevske kuće Savoja, jer su platno smatrali svojim vlasništvom) bio je zatvoren, a sada, neočekivano, ponovo otvoren.
    Ne treba, međutim, zaboraviti da je upravo Torino grad sa možda najviše satanističkih sekti na svetu, prava pravcata prestonica 'crne magije', u kojoj pripadnici kulta nečastivog otvoreno iskazuju mržnju prema svemu što je hrišćansko. Pretnje pokrovu kruže nažalost i putem Interneta, uvek sa istom porukom: 'Uništite torinski pokrov!'
    Šta predstavlja katedrala sa takvom relikvijom u toj sredini, i zašto je ona na meti gnevnih 'đavolovih slugu', ne treba posebno naglašavati, pa nije za čuđenje ni to što se Plaštanica vrlo retko pokazuje u javnosti - svega dva puta u prošlom veku, a poslednji put 1978. godine, kada je slavljena 400. godišnjica izgradnje katedrale San Batista Đovani (Sveti Jovan Krstitelj.)

    Hristov pokrov, međutim, imao je dugo i vrlo neobično putešestvije od Istoka ka Zapadu, koje ga je u VIII veku vodilo preko srpskih zemalja i manastira, i dovelo u tajanstvenu vezu sa poznatom freskom Beli Anđeo iz manastira Mileševe, na osnovu čije delimične reprodukcije mnogi danas i ne pretpostavljaju da ispruženim prstom pokazuje na - upravo presavijenu Hristovu Plaštanicu.


    Tvrdnju britanskog pisca Jana Vilsona da može pratiti trag svetog pokrova najpre od Jerusalima i Edese (Urfe) u Turskoj do Konstatinopolja, odnosno Carigrada, gde je došao u posed krstaša, potkrepljuje  Noel Karer Brigs, pisac knjige 'Sveti pokrov i Sveti gral'.
    Po njemu, platno se prvobitno nalazilo u prestonici Vizantije, Carigradu, zajedno sa Svetim gralom, a Sveti gral u stvari nije bio ništa drugo do plitki kovčeg - relikvijar u kojem se čuvao pokrov Isusa Hrista, i bio je ukrašen više puta ponovljenim početnim slovom imena 'Hristos', što je na njemu činilo mrežastu šaru, a reč 'gral', odnosno 'gril', na mnogim jezicima označava mrežu ili rešetku!
    Budući da je pokrov bio natopljen krvlju i znojem Isusa Hrista, nastala je legenda o 'gralu' kao peharu ili putiru u koji je Josif iz Arimateje sakupio krv, što je po Karer-Brigsu neodrživo kao istorijska činjenica.
    U svakom slučaju, godine 1204. krstaši iz Zapadne Evrope, vođeni plemićima odanim nemačkom caru Fridrihu, pošli su u četvrti krstaški pohod radi oslobođenja Svete Zemlje od muslimana, ali su umesto toga napali, opljačkali, spalili i razorili drevni Konstantinov grad. Prema dokumentima iz tog vremena, pljačka je planirana i pre samog pohoda, pa i spiskovi po kojima će se deliti blago i hrišćanske relikvije koje treba da budu otete od pravoslavaca.

    Vizantijski plemić Teodor Duka Anđeo pisao je 1205. godine papi Inoćentiju III: ' Aprila prošle godine krstaška armija, lažno se predstavljajući da želi osloboditi Svetu Zemlju, razorila je umesto toga grad Konstantinov.
    Tokom pljačke, trupe mletačke i francuske opljačkale su čak i svetilište. Učenja Isusa Hrista, spasioca našeg, ne dopuštaju hrišćanima da pljačkaju drugima njihovo sveto vlasništvo. Neka lopovima zlato i srebro, ALI NEKA NAM SE VRATI ONO ŠTO JE SVETO!'
    Ako je vitez Žofrua de Šarnije, gospodar grada Lireja u Francuskoj, u kojem se u 14. veku pojavljuje 'plen iz bitke' - onda će bliže istini biti pretpostavka da se radi o 'plenu iz pljačke', a ne svetinji otetoj na mač i hrabrost nevernika. Plaštanica kao njegovo vlasništvo (bez grala), umro ne odavši tajnu gde je i kako došao do relikvije - osim da je u pitanju


    Pošto je u pitanju već godina 1389. kada lokalni biskup od Troja potvrđuje da je to 'vešto obojen falsifikat', postavlja se pitanje - gde se Sveti pokrov od tada nalazio i kako je dospeo u Francusku?
    Deo odgovora daje Karer-Brigs govoreći o manastiru Sv.Dimitrija na Savi, za koji se danas veruje da se nalazio negde u Sremu, i kaže da su pokrov i gral jedno vreme čuvani u njemu!
    'Sveto lice iz Laona', jedan poznata katolička ikona, potiče iz tog vremena i ovih krajeva, ali je, nema sumnje, slovenskog i pravoslavnog porekla, jer se na poleđini nalazi natpis 'Obraz Gospodin na ubruzje'. Ikona je, po autoru knjige 'Sveti pokrov i Sveti gral', slikana prema originalnoj tkanini.
    Noel Karer-Brigs takođe pominje i jednu od najslavnijih predstava Hristovog pokrova, fresku Belog anđela iz manastira Mileševe, naslikanog 1235. godine, kada je kralj Vladislav podigao manastir kao svoji zadužbinu. Plaštanica je u to vreme trebala da bude u sremskom Sv.Dimitriju, ali je interesantno da baš Beli anđeo iz Mileševe upire prstom u pokrov, i kao da svojom veličanstvenošću nagoveštava da se relikvija nalazi upravo tu, i da je u pitanju originalno platno, za razliku od mnogobrojnih imitacija koje su u to vreme lutale Evropom.
    Takođe je zanimljivo da su u manastir Mileševu neposredno nakon toga, već 1236/37. godine, prenete mošti najvećeg srbskog svetitelja Save, pa nije isključeno da su se jedno vreme sveti Sava, pokrov i gral nalazili pod budnim okom mileševskog anđela.


    Vitezovi templarskog reda došli su, izgleda, u posed Plaštanice uzimajući je kao zalog za veliku novčanu pozajmicu ugarskom kralju Beli. Bio je to već kraj 13. veka, a da li je mađarski vladar na neki način iznudio relikviju iz jednog od srbskih manastira - Sv.Dimitrija ili Mileševe - ili do nje došao pljačkom, nije poznato, ali je moćnim templarima još samo ova hrišćanska dragocenost bila potrebna  pa da budu, uz ogromno materijalno bogatstvo kojim su raspolagali, superiorniji i od pape i od francuskog kralja.

    Kao stalna pretnja crkvenoj dogmi, nad glavama katoličkih poglavara 'visila' su saznanja templara do kojih su došli na Istoku, u samoj kolevci hrišćanstva, i koja se nisu uvek slagala sa zvaničnim vatikanskim stavovima. Posedovanje kontroverzne Plaštanice moglo je biti poslednja 'kap u čaši' koja je odlučila o sudbini templara i jedan od razloga da francuski kralj Filip IV Lepi angažuje inkviziciju i u toku samo jedne noći, u petak, 13. oktobra 1307. godine, pohapsi sve templare i stavi ih na muke da priznaju čak i najstrašnije zločine protiv vere i Crkve. Da li su priznali i tajnu gde čuvaju Hristov grob? U svakom slučaju, ne bi se moglo tvrditi da je Crkva želela da uništi ovu relikviju, pre će biti da je htela samo da je skloni ili, po potrebi, proglasi falsifikatom.
    Kako je Plaštanica konačno dospela u ruke viteza de Šarnijea, da li su mu je predali sami templari pre hapšenja, ili je to zaista bio 'plen iz bitke' - ali ne na Istoku protiv muslimana i u ratu za Svetu Zemlju, nego negde u Francuskoj - ostaje za sada nepoznato. Međutim, šta se dalje dešavalo sa pokrovom uglavnom nije tajna. Misteriju čuva Beli anđeo u manastiru Mileševa - pa ukoliko je teško poverovati da se pravi Hristov pokrov još krije negde u Srbiji, s pravom ostaje pitanje kakva je bila sudbina grala - odnosno kovčežića u kojem je vekovima, sve do sklanjanja u srbski manastir, čuvana Plaštanica.


    Pošto je, posle jedne ugljenične analize C-14, 'posmrtni pokrov Isusa Hrista' koji se trenutno čuva u Torinu proglašen 'falsifikatom iz srednjeg veka', pojavila se teorija profesora istorije umetnosti Nikolasa Alena iz Port Elizabeta u Južnoj Africi, po kojoj je Plaštanica u stvari 'prva fotografija u istoriji'. Obično se misli da su fotografiju pronašli Francuzi Nipse i Dager, dok ovaj Južnoafrikanac tvrdi da je ona bila poznata još u 13. veku. Sam profesor je, da bi dokazao osnovanost svoje teorije, na tom srednjevekovnom principu napravio nekoliko plagijata sporne Plaštanice.
    U vezi sa ovim, postavlja se pitanje da li je zagonetka zaista definitivno rešena? I da li Plaštanica potiče iz vremena između 1260. i 1390. godine? Sumnja u sve to svakako ostaje. Jer, postoje uverljivi argumenti da je Plaštanica autentična.
    Postojanje Plaštanice dokazano je još 1357. godine kada je prvi put bila izložena u crkvi u Leriju u Francuskoj. Medaljoni za hodočasnike iz tog vremena odslikavaju Hristov pogrebni pokrov. Međutim, još osam vekova ranije, 544. godine, episkop iz Edese u istočnoj Turskoj otkrio je u jednoj niši iznad gradske kapije zazidanu sliku Hristovog pokrova koji je 'božanskog porekla'. Ovaj pokrov je još u prvom veku bio predat na čuvanje prvom hrišćanskom kralju Edese, Abgaru.
    Uskoro zatim došlo je do revolucije u hrišćanskoj ikonografiji - dok je Hristos u rimskom katakombama još predstavljan kao mladićapolonskog izgleda, sa obrijanom bradom i kovrdžavom kosom, dotle se već 550-560. godine prešlo na slikanje strogog, izduženog lica sa dvostrukom bradom. Čak i neki estetski defekti kao što su ' na primer, 'grbav nos' ili duboko upale oči kakve nalazimo na Hristovom pokrovu, uočavani su na ranim ikonama u manastiru Sv.Katarine na Sinaju u šestom veku, zatim na vizantijskom novcu počev od Justinijana II iz 692. godine, pa sve do mozaika na Aja Sofiji. Vernost u detaljima ide toliko daleko da je od jednog krvavog traga na pokrovu nastao pramen kose, nešto što če od tada biti uvek prisutno u pravoslavnoj ikonografiji. Sve ovo ukazuje na zajednički uzorak.
    A u jednoj propovedi iz 769. godine, tadašnji papa Stefan III rekao je kako je 'Njegovo čitavo telo na jednom pokrovu.' Godine 943. Vizantijci su držali Edesu pod opsadom, tražeći od muslimana da im vrate 'mandilion' (oslikani pokrov), a pošto su ga dobili preneli su ga u Konstantinopolj.
    Godine 1204. jedan krstaš pominje 'laneni Hristov pokrov koji je bio osmostruko savijen' i koji se tada nalazio u posedu vizantijskih careva. Te iste godine krstaši su osvojili grad, a od tada je - prema hronikama - 'mandilion' nestao.


    Predstavnici 'Torinske komisije', kao i stručnjak iz Ciriha dr Maks Fraj, zaista su u periodu od 1969 - 1973. godine otkrili u tkanju Plaštanice cvetni prah (polen) koji je poticao iz različitih geografskih područja: iz Palestine, anadolskih stepa u Turskoj, Francuske i Italije.
    Temeljno istraživanje oblasti očiju Hristovog lika na Plaštanici pokazalo je da su po običaju u antici, mrtvacu stavljeni novčići na oči. Novčići su identifikovani kao kovanice koje su bile u opticaju za vreme vladavine prokuratora Pontija Pilata, dakle iz vremena 29.-32- godine.

    Zapažena su i odstupanja od hrišćanske tradicije. Klinovi na raspeću bili su probodeni kroz ručne zglobove Isusa Hrista, a ne kroz šaku, kako se uobičajeno prikazuje na hrišćanskim ikonama. Iz rana se vidi da je bič bio tipično rimski, sa metalnim krajevima. Trnova kruna je kapa, a ne venac. Frizura je jevrejska, dugačka kosa se na leđima završavala pletenicom. Glava je obavijena zavojem (ubrusom), kao što je to bio običaj kod Jevreja.
    U vezi sa spornom Plaštanicom, zanimljivi su i neki medicinski detalji. Tako, na primer, savijeno telo na Plaštanici ukazuje na takozvani 'rigor mortis' - samrtničku ukočenost u času smrti na krstu. Ne vidi se nijedan palac - klinovi sa kojima je Hristos bio prikovan na krst povredili su 'nervus medianus' koji reguliše pokrete palaca, zbog čega su se palci savili i uvukli. Na levom pleću vide se ogrebotine. neki težak predmet pritiskao je leđa i pleća, što je prouzrokovalo otvorene rane. Kolena su zgnječena, što je najverovatnije rezultat padanja. Obrve, desni obraz, usta i podbradak su otečeni, a nos slomljen.
    Tragovi krvi pokazuju, kao što su utvrdili stručnjaci interdisciplinarnog istraživačkog projekta, prisustvo hemoglobina i proteina. Nije izostao ni takozvani 'halo efekat' (crveni krug) do kojeg se dolazi razdvajanjem krvi i seruma. Iz toga se vidi da je isključena svaka pretpostavka da je krv obična boja, jer boja bi davno izbledela. I fotografija je tako isključena. Tragovi ukazuju na to da je krv tekla sa tri različite pozicije: ona dok je Isus visio na krstu, zatim ona koja je istical prilikom bolnog uzimanja vazduha, i na kraju, naknadno krvarenje dok je telo ležalo na zemlji.
    Renomirani medicinar, profesor Barbe, koji je na parsikoj Sorboni predavao anatomiju, još je 1950. godine zaključio da tragovi krvi na Plaštanici dolaze od pravih rana i da ni u kom slučaju nisu falsifikovani, posebno ne u srednjem veku kada se nije raspolagalo sa dovoljnim znanjem o anatomiji. Ovo su potvrdili mnogi drugi eminenti svetski stručnjaci koji su izjavili da je to bio zaista 'pravi leš na kojem su se nalazile rane usled raspeća'.


    Struktura tkanja i hemija lanenog platna odgovaraju tekstilnim materijalima koji su se u prošlosti upotrebljavali na Bliskom istoku, a nikako onim koji su se koristili u evropskom srednjem veku.
    Treba obratiti pažnju na još neke činjenice. Na primer, datiranje pomoću C-14 nije pouzdano. C-14 analiza rukopisa nađenih kraj Mrvog mora pokazala je greške i do 400 godina. Još nam nije poznato kakvi sve procesi utiču na raspadanje atoma ugljenika. Da li je požar u dvorskoj kapeli u Šameriju, u kojoj je Plaštanica čuvana u 16. veku, mogao da u tome, usled jasnih tragova izgoretina, odigra neku ulogu?
    Godine 1977. dvojica američkih naučnika, Džekson i Džempers, izneli su hipotezu da se slika mogla stvoriti samo zračenjem. Da li je u momentu kada je Hristos vaskrsavao došlo do takve koncentracije energije da se na platnu utisnuo njegov telesni lik? Slični efekti poznati su iz vremena atomske eksplozije u Hirošimi. Ostaje zagonetno kakve su energije delovale u Jerusalimu one vaskršnje noći...