Dva su slučaja u kojima se manastiri i hramovi Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori dovode u vezu sa oružjem i bezbjednosno interesantnim osobama. Jedan je objava transkripata razgovora sa SKY aplikacije dvojice navodnih članova "škaljarskog" kriminalnog klana, u kojem se SPC pominje kao navodni finansijer "100 kalašnjikova" pred parlamentarne izbore 2020. Drugi je boravak naoružanih civila u Cetinjskom manastiru tokom ustoličenja mitropolita Joanikija septembra 2021. Prvi je procesuiran u Specijalnom tužilaštvu, dok je o drugom slučaju raspravljano na skupštinskom Odboru za bezbjednost. Prvi se odnosio na period uoči parlamentarnih izbora 2020, na kojima je trodecenijska vlast Demoratske partije socijalista (DPS) zamijenjena većinom predvođenom prosrpskim Demokratskim frontom. Nakon tih izbora formirana je Vlada premijera Zdravka Krivokapića, koja je bila pod snažnim uticajem SPC. Prema izjavama samih učesnika, formirana u manastiru Ostrog uz posredovanje tadašnjeg mitropolita Amfilohija. Ustoličenje mitropolita Joanikija je uslijedilo godinu kasnije. 'Apostolska' vlada mandatara Krivokapića Tema o potencijalnom skladištenju oružja u objektima SPC-a aktuelizovana je nakon što je u dvorištu manastira Banjska na Kosovu pronađen arsenal oružja i vojne opreme. Eparhija raško-prizrenska u čijoj je nadležnosti manastir, za pronađeno oružje i vojnu opremu je navela da ga je "narod odbacio napuštajući manastir". Manastir je koristila naoružana grupa koja se sukobila sa kosovskom policijom 24. septembra, kada je poginuo policajac Afrim Bunjaku, dok je nekoliko povrijeđeno. Naoružanje u Cetinjskom manastiru? Nemiri na Cetinju izbili su 5. septembra 2021. kada su građani organizovali protest i blokirali prilaze gradu u pokušaju da spriječe ustoličenje mitropolita SPC Joanikija Mićovića u Cetinjskom manastiru. Tražili su da ustoličenje ne bude na Cetinju, koje je simbol crnogorske državne suverenosti, ali i sjedište SPC u Crnoj Gori. Demonstranti su isticali da je ustoličenje na Cetinju pokušaj srpske "okupacije" i klerikalizacije. Policija je razbila proteste, a Joanikije i patrijarh Porfirije su u manastir dovezeni vojnim helikopterom uz pratnju antiterorističke jedinice policije. Zašto je Cetinje sporno mjesto za ustoličenje Joanikija? Uoči ustoličenja, ali i tokom ceremonije, u manastiru je viđeno više naoružanih civila, pa je građanski aktivista Aleksandar Zeković podnio prijavu Upravi policije i Vrhovnom državnom tužilaštvu. Tražio je da se provjeri da li se u njemu nalaze nepoznata lica "koja posjeduju vatreno oružje i druga sredstva pogodna za izvršenje teških krivičnih djela protiv života i tijela". Iz policije i tužilaštva nikada nije odgovoreno da li su provjereni ovi navodi. Na fotografijama sa samog događaja, uz teško naoružane policijske službenike i sveštenike SPC, bili su i civili sa oružjem. Tadašnji državni sekretar u MUP-u Zoran Miljanić je tada saopštio da "nema informaciju da su u Cetinjskom manastiru bile naoružane osobe, osim obezbjeđenja štićenih ličnosti, te bilo koga van sistema crnogorskih bezbjednosnih službi". O ovoj temi, na zatvorenoj sjednici raspravljao je i Odbor za bezbjednost i odbranu crnogorskog parlamenta 27. septembra 2021. Kako je za Radio Slobodna Evropa (RSE) potvrdio tadašnji član iz opozicionog DPS-a Predrag Bošković, na Odboru je razmatran izvještaj Agencije za nacionalnu bezbjednost i Uprave policije o ovom slučaju: "Inače, o tome nas nisu morali obavještavati ni Agencija ni Uprava policije, jer smo vidjeli na slikama ljude sa dugim cijevima koji nisu imali policijske uniforme." On nas je uputio da detalje potražimo od Agencije za nacionalnu bezbjednost i policiju, dodavši da su se tvrdnje DPS-a u susret ustoličenju i nakon njega pokazale kao "dobro predviđanje". DPS je, naime, tih dana od Vlade tražila da se izjasni o navodima o angažovanju pripadnika stranih službi u unutrašnja bezbjednosna pitanja u Crnoj Gori. "Zabrinjavajuća je informacija da su specijalne vojne ekipe i obavještajci iz Srbije stigli u Crnu Goru uoči ustoličenja. Riječ je o subjektima koji nemaju, niti smiju imati bilo kakve ingerencije na teritoriji naše države", navodi se u saopštenju DPS-a krajem avgusta 2021. Kako je tada objavila podgorička Pobjeda, u Izvještaju koji je skupštinski Odbor razmatrao zatamnjena su bila imena bezbjednosno interesantnih osoba koje su bile u manastiru. Sjednica je prekinuta jer su članovi Odbora iz opozicije tražili od Dejana Vukšića, tadašnjeg direktora Agencije, a danas savjetnika predsjednika Crne Gore Jakova Milatovića, da im saopšti ta imena. Iz Agencije i Uprave policije nisu odgovorili na upit RSE o detaljima Izvještaja koji se odnose na identifikaciju naoružanih osoba u civilu u Cetinjskom manastiru 2021. RSE je pitanja o boravku tih lica poslao i Mitropoliji  SPC u Crnoj Gori, ali odgovor nije stigao. Nabavka oružja koju finansira SPC? Crnogorsko tužilaštvo istražuje navode SKY komunikacije objavljene u medijima o eventualnoj nabavci naoružanja i pripremanju otpora uoči izbora 2020. "Predmet koji je u Višem tužilaštvu formiran povodom objavljenih transkripata koji se odnose na nabavku naoružanja i pripremanja oružanog otpora uoči parlamentarnih izbora, nakon ocjene sadržine, oktobra 2022. dostavljen je na nadležnost Specijalnom tužilaštvu", saopšteno je za RSE iz Višeg tužilaštva. M-portal objavio je presretnutu i dešifrovanu prepisku preko SKY aplikacije dvojice članova "škaljarskog" kriminalnog klana, čiji je identitet objavio, a u kojoj se SPC pominje kao finansijer nabavke oružja. Razgovor je vođen dva mjeseca uoči izbora avgusta 2020. U njemu jedan pripadnik kriminalne grupe obavještava drugog da namjerava da kupi 100 kalašnjikova i "da to Crkva plaća". Iz Mitropolije SPC je tada saopšteno da od nadležnih očekuju da o objavljenim navodima daju "dostojnu i pravdenu ocjenu". Na upit RSE dokle se stiglo sa istragom, iz Specijalnog tužilaštva je najavljen odgovor narednih dana. Temeljni ugovor štiti Crkvu Mogućnost da policijske i bezbjednosne službe provjere eventualne prijave da se u nekom od vjerskih objekata SPC u Crnoj Gori nalazi oružje dodatno je otežano nakon potpisanog Temljenog ugovora u avgustu prošle godine. Taj Ugovor reguliše odnose države Crne Gore i SPC. U Ugovoru koji su potpisali premijer Dritan Abazović i patrijarh SPC Porfirije se navodi "da državni organi ne mogu preduzimati bezbjednоsne mjere bez prethоdnоg оdоbrenja nadležnih crkvenih оrgana". Bez prethodnog odobrenja crkvenih organa, bezbjednosne službe mogu da intervenišu samo u "slučajevima kada tо nalažu razlоzi hitnоsti zaštite živоta i zdravlja ljudi". Nevladin sektor i dio javnosti posebno su kritikovali taj dio ugovora kojim je vjerskim objektima SPC Vlada dala eksteritorijalni status. Počelo je sa Arkanom u Cetinjskom manastiru Prvi poznat slučaj unošenja oružja u hramove SPC u Crnoj Gori dogodio se na Badnji dan 6. januar 1992. godine kada je tadašnji mitropolit Amfilohije u Cetinjskom manastiru blagosiljao pripadnike srpske paravojne formacije "Srpske dobrovoljačke garde" na čelu sa Željkom Ražnatovićem Arkanom. Arkan je kasnije optužen za ratne zločine pred Međunarodnim sudom u Hagu, ali do suđenja nije došlo jer je u međuvremenu ubijen u Beogradu. Ko su bili arkanovci i zašto nisu odgovarali za ratne zločine? Skupu ispred manastira prisustvovale su pristalice tadašnjih prosrpskih stranaka, a na fotografijama iz tog vremena vidljivi su Arkanovi "gardisti", naoružani dugim cijevima. Tadašnja vlast, Demokratske partije socijalista, nije reagovala tim povodom.

Citadela, srednjevekovna tvrđava u budvanskom Starom gradu, spomenik kulture i dio istorije, već tri decenije je vlasništvo kompanije "Imobilia", biznismena Branka Ćupića.

Vlast u Pljevljima odlučila je da Dan grada ubuduće slave na pravoslavni vjerski praznik Svetu Petku, umjesto dosadašnjeg 20. novembra, kada je 1944. godine grad oslobođen u Drugom svjetskom ratu. Inicijativu su podnijele partije bivšeg proruskog Demokratskog fronta, a podržale Demokrate Alekse Bečića. Tome je prethodila kampanja episkopa Srpske pravoslavne crkve Atanasija, koji je kazao da odbornici treba da podignu ruke za oslobođenje od "ostataka bezbožnog komunističkog nasleđa, oličenog u dosadašnjem Danu opštine". Međutim, konačnu odluku o mijenjanju simbola i praznika grada donosi Vlada. Premijer Dritan Abazović je najavio da neće podržati odluku pljevaljskih vlasti. Inače Pljevlja su multietnički i multivjerski grad. Prema posljednjem popisu iz 2011. godine, u ovom gradu živi oko 57 odsto Srba, dok je onih koji se izjašnjavaju kao Bošnjaci ili Muslimani ukupno oko 12 odsto. Više partija i organizacija ocijenilo je da se ovim uvođenjem vjerskog paraznika ugrožava antifašistički i multikulturalni karakter Pljevalja i urušava vjerski sklad u tom gradu. "Svaki pokušaj da se nečiji vjerski ili etnički praznik nametne drugima kao najvažniji datum Opštine je neopravdan, diskriminatoran, stvara razdor i lošu atmosferu, bez obzira što većini to tako odgovara", kazala je za Radio Slobodna Evropa(RSE) direktorica Akcije za ljudska prava Tea Gorjanc Prelević. Odluka da vjerski praznik 27. oktobar bude Dan Opštine, predstavlja istorijsku fikciju i bestidnu izmišljotinu u funkciji istorijskog revizionizma i urušavanja antifašističkih tradicija ovog grada, ocijenio je za RSE istoričar Adnan Prekić. Šta se obilježava 20. novembra a šta 27. oktobra? U Pljevljima se kao Dan opštine obilježava 20. novembar, dan kada je 1944. godine grad oslobođen od okupatora tokom Drugog svjetskog rata. Gradske vlasti, predvođene strankama bivšeg proruskog Demokratskog fronta (DF), su ustvrdili da budući Dan Opštine 27. oktobar predstavlja dan dvostrukog oslobođenja Pljevalja - prvi put kako navode, 1912. od Osmanske imperije, a drugi put 1918. oslobođenje od Austrougarske. Šta Pljevljaci misle o mijenjanju praznika? Po mišljenju Pljevljaka Edina, nije trebalo mijenjati aktuelni Dan opštine 20. novembar. "To je datum koji su mogli da slave svi građani, a ovaj koji je izglasan je vjerski praznik. Njega ne slave svi. Ali, ako je većina to izglasala - to je to. Možemo se ljutiti, ali to je demokratija", kaže Edin za RSE. Njegov sugrađanin Boris rekao je, da je bilo bitnijih pitnja od mijenjanja Dana Opštine. "Evo se zaboravila i zagađenost i nemaština i iseljavanje. Nama daju da se igramo ovim temama, a to od čega ćemo živjeti i oćemo li, ne zanima puno nikoga". Kazao je da je njegovim prijateljima islamske vjeroispovjesti nije "nimalo prijatno što sve ide na to da se samo pravoslavci uvažavaju". "Sve im miriše kao kad je rat bio pa su, kao manjina, opravdano strijepili za život." Prekić: Partizani su oslobodili Pljevlja Istoričar Adnan Prekić, za Radio Slobodna Evropa kaže da teza da su Pljevlja 1912. i 1918. godine oslobođena 27. oktobra predstavlja istorijsku izmišljotinu. "U oba slučaja, nije bilo nikakvih vojnih akcija niti sukoba jer su osmanske snage 1912. i austrougarske 1918. mnogo ranije napustile prostor Pljevalja'". kazao je on. Pljevlja su, ističe on, oslobođena samo jednom u 20. vijeku, kada su pripadnici Treće proleterske brigade razbili njemačke i četničke formacije i 20. novembra oslobodile Pljevlja 1944. godine. "Ovo je ujedno pokušaj urušavanja antifašističkih tradicija ovog prostora i uvođenja jednovjerskog i jednonacionalnog narativa o navodnom 'srpskom oslobođenju'." Praznik za sve građane ili klerikalizacija Nakon što je Skupština opštine Pljevlja glasovima DF i Demokrata podržala promjenu datuma Dana Opštine, odbornik prosrpskog DF-a Božidar Jelovac je pozvao sve odbornike da pođu zajedno do obližnje Crkve svete Petke. Tome je prethodila rasprava na kojoj je predsjednik Opštine Dario Vraneš (DF) naveo da je 27. oktobar "istorijski utemeljen, najslavniji dan za sve građane Pljevljaka, bez obzira na vjersku, nacionalnu politiku ili bilo kakvu drugu pripadnost". Rajko Kovačević iz Demokratske partije socijalista odgovorio je DF-u da je "jedina istina da vi želite crkvu spojiti sa državom, pa i na način da crkveni kalendar i praznici budu državni". "Toliko poltronisanje i iskazivanje lojalnosti crkvi sa vaše strane vrijeđa elementarno dostojanstvo, a mislim da sve više počinje da smeta časnim sveštnicima i monasima." Ubrzo po odluci pljevaljskih vlasti je stigla i pohvala i od episkopa Atanasija, koji je vodio kampanju da političari glasaju za mijenjanje datuma praznika grada: "Svojim glasom oni su se danas upisali u povjesnicu srpske istorije, jer su ispravili istorijsku nepravdu koja je učinjena narodu pljevaljskog kraja." Protest Islamske zajednice Za razliku od njega, pljevaljska Islamska zajednice uputila je protestnu notu predsjednici Skupštine zbog izglasavanja novog datuma "koji je isključivo vezan za pripadnike jedne religije, čime se pripadnicima drugih religija nameće osjećaj nepripadnosti gradu". Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata i antifašista Crne Gore ocijenio je da je promjena datuma atak na civilizacijske vrijednosti istorijskog nasljeđa grada i Crne Gore. "Pljevlja, kao i većina gradova Crne Gore, oslobođeni su mnogo ranije od drugih evropskih gradova. Bilo je to djelo slobodarskog crnogorskog naroda koji je prvi ustao i suprotstavio se okupatoru", naveli su iz SUBNOR-a. Bošnjačka stranka je pozvala Vladu, čiji je dio, da "spriječi očigledan pokušaj asimilacije multietničkih Pljevalja". Odluku su kritikovali i vladajući Građanski pokret URA, gotovo sve opozicione partije, uključujući opozicionu Demokratsku partiju socijalista. Centar za građansko obrazovanje ocijenio je da Vlada ne podrži odluku, jer bi to bio "opasan presedan koji bi dalje podstakao istorijski revizionizam, radikalizam i ekstremizam u crnogorskom društvu". Gorjanc Prelević iz HRA navodi da je odluka pljevljaskih vlasti jedna neodgovorna provokacija, "čiji je cilj sebičan i politički oportun, da sve koji se osjećaju Srbima pravoslavne vjeroispovijesti sabere nasuprot svih drugih". "Poseban problem je što se ovakvom odlukom simbolično ukinuo i antifašizam, izvorno demokratska vrijednost, koja spaja sve bez obzira na vjeru i etničko porijeklo", kazala je ona. Ustavni sud ranije ukinuo sličnu odluku za Herceg Novi Direktorica HRA napominje da je Ustavni sud 2005. godine utvrdio da odredba u kojoj se navodi "krsna slava" Statuta Opštine Herceg Novi, a koju je donijela Skupština opštine, nijesu u saglasnosti sa Ustavom. Opština Nikšić, u kojoj je na vlasti proruski DF i Demokrate, proslavio je ove godine prvi put slavu grada 12. maja - Dan Vasilija Ostroškog. Dan opštine je 18. septembar. "Ustavni sud je već ukinuo jednu odluku kojom je Herceg Novi jedan vjerski praznik probao da nametne svim građanima te opštine, očekujem da isto postupi prema takvoj odluci opštine Nikšić, a i prema ovoj iz Pljevalja ako dođe do toga da je Vlada potvrdi, što se nadam da neće", poručila je Gorjanc Prelević za RSE. Pljevaljski DPS i BS pozvali su Ustavni sud da se izjasni po pitanju odluke pljevaljskih vlasti o promjeni dana opštine.

Polaganjem vijenaca i paljenjem svijeća, u organizaciji Hrvatskog nacionalnog vijeća (HNV) Crne Gore, 29. septembra su obilježene 32 godine od formiranja nekadašnjeg vojnog logora Morinj. U morinjskom zatvoru su, tokom agresije vojske bivše Jugoslovenske narodne armije (JNA) i crnogorskih rezervista na Dubrovnik 1991. godine, privođeni i zatvarani muškarci hrvatske nacionalnosti. Logor je formiran 3. oktobra 1991. godine, a zatvoren 1992. godine. Kroz njega je prošlo je 292 zatvorenika, a prema nezvaničnim informacijama, od posljedica torture je preminulo osam ljudi. Ministar vanjskih poslova Hrvatske Gordan Grlić Radman, koji je kazao da iskazuju poštovanje i pijetet prema žrtvama da bi njegovali sjećanje i da se tako nešto ne bi više nikad ponovilo. "Cijenimo napore Crne Gore kako bi se suočila sa tom prološću", rekao je Grlić Radman, i dodao da su tu bili zatočeni najviše civili iz Konavala, okoline Dubrovnika, ali i Hrvati iz Boke Kotorske. On je podsjetio da se ovaj događaja poklapa sa danom, 29. septembrom, kada je crnogorski admiral Vladimir Barović izvršio samoubistvo jer nije želio da posluša naređenje pretpostavljenih i puca po hrvatskim gradovima. Državni sekretar Ministarstva vanjskih poslova (MVP) Crne Gore Robert Markić je kazao da je ovo način da se Crna Gora suoči sa svojom mračnom prošlošću koja se ne smije negirati. "Važno je da obilježje mora postojati na ovom mjestu kao i na svim mjestima gdje su počinjeni ratni zločini", rekao je Markić. Skupu je prisustvovao i bivši ministar vanjskih poslova Ranko Krivokapić koji je, uz tadašnjeg ministra odbrane Raška Konjevića, otkrio spomen ploču oktobra prošle godine, takođe uz prisustvo delegacije Hrvatske. Prosrpske stranke u Crnoj Gori su tada oštro protestvovale i tražile uklanjanje spomen ploče zbog dijela natpisa kojom se podjeća na "velikosrpsku agresiju na Hrvatsku" i poruke "sjećajmo se zločina počinjenih da bi se osramotili ime i duh Crne Gore". Odmah potom je premijer u tehničkom mandatu Dritan Abazović smijenio ministre Krivokapića i Konjevića, i prihvatio inicijativu za uklanjanje ploče na zahtjev prosrpskih političkih partija. Abazović je ustvrdio da o postavljanju spomen ploče u oktobru 2022. Krivokapić i Konjević nisu obavijestili Opštinu Kotor i Vladu, da su napravili "diplomatski skandal" i da su navodno počinili krivično djelo. Ministar Konjević je odgovorio da je ploča postavljena u skladu sa zakonom i da se ne nalazi na javnom prostoru, već onom kojim upravlja Ministarstvo odbrane, zbog čega nije potrebna dozvola lokalne uprave. Uprava za inspekcijske poslove je naložila Opštini Kotor, na čijoj se teritoriji nalazi Morinj, da ploču ukloni, što su pokušali u više navrata, ali Vojska Crne Gore nije dozvolila ulazak na njen posjed bez saglasnosti Ministarstva odbrane. Markić je novinarima kazao da status spomen ploče nema veze sa mjestom obilježavanja zločina, jer je riječ o "procedurama koje nisu ispoštovane prilikom njenog postavljanja". "Tako da naš čin dolaska ovdje pokazuje da smo mi potpuno za to da se odaje počast žrtvama logora", rekao je Markić. Na pitanje kako će se riješiti status spomen ploče, on je odgovorio da se moraju prvo riješiti "neke interne stvari u državi", ali da ploča neće biti uklonjena dok se ne postigne dogovor kako riješiti to pitanje. Zbog zlostavljanja pritvorenika u logoru Morinj, četvorica bivših rezervista JNA su 2014. osuđena na dvije do četiri godine zatvora. Na četiri godine zatvora dobio je Ivo Menzalin, a Špiro Lučić i Boro Gligić na po tri godine, dok je Ivo Gojnić osuđen na dvije godine zatvora. Crnu Goru je tužilo 207 bivših logoraša Morinja a država je do sada isplatila 1,4 miliona eura odštete za 145 logoraša. Crnu Goru su tužila i dvojica vojnika JNA za duševnu bol, a njima je isplaćeno 120.000 eura. Crnogorski rezervisti su, kao dio JNA, učestvovali u ratovima u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, u napadima na pod vođstvom Slobodana Miloševića. Procjenjuje se da je u napadu na Dubrovnik učesvovalo oko 7.000 rezervista. Doskorašnji predsjednik Crne Gore Milo Đukanović se 2000. godine, kao tadašnji premijer Crne Gore zvanično izvinio Hrvatskoj za stradanje i gubitke koje su prouzrokovali crnogorski vojnici, posebno na području Dubrovnika.

Pravno-politički haos koji mjesecima traje u četiri crnogorske opštine, nema izgleda da će se uskoro razriješiti. Lokalni izbori u Šavniku nisu okončani od prošlog oktobra, a u Andrijevici građani blokiraju zasjedanja lokalne Skupštine i glasanje o smjeni predsjednika Opštine. U Zeti lokalna vlast ne odustaje od poništenja priznanja Kosova, iako za to nema nadležnosti, a predsjednik Opštine Budva, koji je optužen za krijumčarenje kokaina, iz pritvora upravlja gradom. "Duboke podjele u našem društvu devastiraju sve, pa i taj opštinski nivo oslikava zarobljenost sistema, spore reakcije pravosuđa i prevagu političkih interesa nad vladavinom prava", kaže Mira Popović Trstenjak iz Centra za građansko obrazovanje (CGO). Sve ovo dešava se u atmosferi političke krize – Vlada duže od godinu funkcioniše u tehničkom mandatu, a formiranje nove je neizvjesno jer nema pomaka u pregovorima mandatara Milojka Spajića sa potencijalnim partnerima. Rok da formira vladu ističe 10. novembra. Ujedno, Skupština već više od dva mjeseca ne funkcioniše, jer nije izabran njen čelnik. Zeta "čuva" Kosovo i prati politiku Beograda Slijedeći politiku zvaničnog Beograda, Opština Zeta je jedina u Crnoj Gori koja je 27. septembra spustila zastave na pola jarbola jer je Srbija proglasila Dan žalosti zbog pogibije napadača na kosovsku policiju. Ubrzo nakon što je Zeta postala samostalna opština avgusta prošle godine, lokalna vlast je najavila da će izglasati Deklaraciju za poništavanje odluke Vlade Crne Gore o priznanju nezavisnosti Kosova. Kazali su da priznanje nezavisnosti Kosova "neće važiti na teritoriji Zete". "Iako takvi akti nemaju značaj na nacionalnom nivou, niti mijenjaju odnos države prema tim pitanjima, mogu da podignu tenzije, a sve zbog pokušaja dodvoravanja određenom dijelu biračkog tijela", ocjenjuje Popović Trstenjak. Inicijativu o "otpriznavanju Kosova" su podnijeli sredinom maja odbornici bivšeg proruskog Demokratskog fronta (DF), koji imaju većinu u lokalnom parlamentu. DF zajedno sa partnerima Demokratama i pokretom URA, kontroliše lokalnu vlast u 13 od 25 opština u Crnoj Gori. Zetskoj inicijativi je prethodilo glasanje Crne Gore za prijem Kosova u Savjet Evrope (SE) krajem aprila, što je bivši DF osudio kao "sramnu politiku prema zvaničnom Beogradu". Premijer u tehničkom mandatu Dritan Abazović je tim povodom kazao da je interes Crne Gore da podrži članstvo Kosova u SE u regionalnoj saradnji i stabilnosti. Vlada Crne Gore je priznala nezavisnost Kosova 2008.godine, kada je na vlasti bila Demokratska partija socijalista (DPS) Mila Đukanovića, koja je nakon tri decenije izgubila vlast 2020. godine. Predsjednik Budve upravlja Opštinom iz pritvora Predsjednik Opštine Budva Milo Božović je već pet mjeseci u pritvoru, ali i dalje upravlja gradom. Iako je protiv njega podignuta optužnica zbog teških krivičnih djela koja se odnose na krijumčarenje kokaina, iz zatvora potpisuje službena dokumenta - plate zaposlenima, ugovore o komunalijama, fakture za opštinske advokatske usluge. To je odobrio Viši sud na zahtjev Opštine Budva, u kojem su naveli da nisu izabrani potpredsjednici lokalne uprave, pa niko osim Božovića nema pravo da potpisuje službena dokumenta. Lokalna DF vlast je odbila predlog opozicije da Božović preko advokata potpiše rješenja o imenovanju jednog ili dva potpredsjednika, na koje bi lokalni parlament dao saglasnost. "Iako nije prvi put da je jedan predsjednik Opštine Budva u pritvoru, prvi put je da se iz pritvorskih prostorija upravlja Opštinom. To je suprotno svim principima dobre vladavine i borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala", kaže Popović Trstenjak. Budvanski slučaj, dodaje, govori ne samo o manjku odgovornosti Božovića koji ne podnosi ostavku, već i onih koji su ga izabrali i koji imaju mehanizam da ga razriješe. "Tu opet vidimo prevagu partijskih interesa nad postulatima vladavine prava i javnim interesom", kaže Popović Trstenjak. Božović je uhapšen u aprilu zbog sumnji za više krivičnih djela iz oblasti organizovanog kriminala i šverca narkotika, a sredinom septembra je podignuta optužnica protiv njega i još 20 osoba. Po hapšenju uslijedili su protesti pristalica DF-a i zaposlenih u Opštini koji su tvrdili da je hapšenje Božovića politički motivisano. Prije hapšenja, Božović je kandidovao Budvu za titulu Evropske prijestonice kulture za 2028. godinu. Ta titula je dodijeljena Skoplju u finalnom izboru, a mnogi u budvanskoj vlasti to smatraju političkom odlukom. Šavnik skoro godinu bez izbora U Šavniku, gradiću sa manje od 2.000 birača, lokalni izbori traju skoro godinu. Od oktobra 2022. godine su ponavljani devet puta. Svaki put su prekinuti zbog brojnih incidenata, fizičkih napada, lomljenja glasačkih kutija i sprečavanja glasanja. Članovi biračkih odbora iz bivšeg prospskog DF-a nisu dozvoljavali glasanje novoupisanim biračima, tvrdeći da su tu kako bi podržali DPS. Uprava policije je podnijela krivične prijave protiv 37 osoba zbog sumnje da su lažno prijavili prebivališta u Opštini Šavnik, o čemu u tužilaštvu traje izviđaj. Posljednji ponovljeni izbori su bili sredinom decembra prošle godine, nakon čega Opštinska izborna komisija (OIK) ne može da se usaglasi kada da ih ponovi. Tako i nakon isteka mandata, lokalnu vlast u Šavniku i dalje vrše DPS i Socijaldemokrate. Opstrukcija izbornog procesa se odvija u dva segmenta, kaže predsjednik Opštine Šavnik Jugoslav Jakić. "Prvi su provodili birački odbori kada su uništavali biračke materijale, i sada drugi segment kada opstrukciju vrši opštinska izborna komisija. Svake nedjelje DIK, kao drugostepeni organ, nalaže OIK da se izbori nastave, što oni odbijaju", kaže Jakić za RSE. Iz CGO ocjenjuju da nezavršeni izbori dovode u pitanje legitimitet i legalitet rada Opštine. "Nezakonito postupanje OIK Šavnik tužilaštvo i sudstvo moraju hitno prekinuti. Imaju brojne krivične prijave vezano za ovaj slučaj, a vidimo da je njihovo postupanje veoma sporo i ne doprinosi okončanju gotovo nadrealne situacije", naglašava Popović Trstenjak. Iz nadležnog tužilaštva je ranije saopšteno da je povodom dešavanja u Šavniku podneseno 24 optužbi protiv 33 osobe zbog krivičnih djela protiv izbornih prava. Do sada je donesena pravosnažna presuda kojom će zbog povreda prava glasanja dvije osobe platiti novčanu kaznu od po 600 eura. Prvostepenom presudom su tri osobe osuđene na uslovnu kaznu od tri mjeseca zatvora zbog napada na službeno lice, na što je podnesena žalba. Skupština u Andrijevici pod opsadom U Andrijevici građani mjesecima ne dozvoljavaju da se održi sjednica lokalne Skupštine. Krajem septembra su po šesti put zauzeli salu i spriječili da se odlučuje o predlogu za smjenu predsjednika Opštine Željka Ćulafića iz prosrpske Socijalističke narodne partije (SNP). Tu inicijativu su podnijeli opoziciona DPS i jedan bivši odbornik vladajuće partije u tom gradu - Nove srpske demokratije, koji zajedno sada čine većinu. Prva sjednica na kojoj je trebalo da se glasa o smjeni predsjednika Opštine je bila zakazana za početak jula. Ometanjem zasjedanja će isteći rok za tu inicijativu, što je 4. oktobar, do kada se odbornici o njoj trebaju izjasniti. Na upit RSE, iz Uprave policije (UP) je saopšteno da su službenici policije u Andrijevici prikupili obavještenja od 12 građana koji su bili u sali za zasjedanje lokalnog parlamenta krajem septembra. "Većina njih je kao razlog prisustva u sali kazalo da je riječ o javnom prostoru Centra za kulturu i sport, gdje se često održavaju kulturno-zabavne manifestacije, te da su imali saznanja da će se upravo jedna takva manifestacija održati", naveli su iz UP, dodajući da su u toku "dalje mjere i radnje". Popović Trstenjak smatra da se opstrukcija u Andrijevici može lako i brzo okončati primjenom zakona i asistencijom policije, no dodaje da ovaj primjer ukazuje kako su institucije zarobljene partijskim interesima: "Izostanak reakcije državnih organa doprinosi usložnjavanju situacije", kaže Popović Trstejak. Naglašava da se sumnje u političku korupciju nekog odbornika moraju procesuirati, a ne zbog toga blokirati lokalnu skupštinu. Nadležno tužilaštvo je za RSE saopštilo da je odbacilo krivične prijave DPS-a podnijete protiv tri lica tokom neodržanih zasjedanja SO Andrijevica u julu i avgustu. Ministarstvo javne uprave je dva puta uputilo preporuku predsjedniku SO Andrijevica da hitno obezbijedi održavanje sjednice.

U Crnoj Gori neke partije na popis stanovništva gledaju kao političko pitanje za koje su angažovani unutrašnji i strani faktori, ocjenjuje za Radio Slobodna Evropa(RSE) direktor nevladine organizacije UZOR Marko Pejović. "Te stranke i strani faktori ujedno usmjeravaju stanovništvo kako da se izjasni na popisu. To je neprihvatljivo i poražavajuće, ali to trenutna vlast maksimalno odobrava." Naime, popis u Crnoj Gori biće održan od 1. do 15. novembra, iako su preporuke međunarodnih organizacija da popis ne treba sprovoditi u izbornim godinama. U Crnoj Gori u martu i aprilu održana su dva kruga predsjedničkih izbora, kao i vanredni parlamentarni u junu. Prilikom najave sprovođenja popisa ministar finansija Aleksandar Damjanović je poručio da se nada da će popis biti sproveden nesmetano, upozoravajući na politički ambijent. "Ima zlonamjernih pokušaja, nagovještaja da se kroz drugi politički kontekst ova aktivnost poremeti ili prekine. Mislim da smo dovoljno uradili da ne postoji ni teoretska šansa da bilo kome na pamet padne da pokuša da omete ovaj proces", rekao je Damjanović na nedavnoj sjednici Vlade. I premijer Dritan Abazović ističe da to nije prebrojavanje ljudi ni po nacionalnoj, političkoj ili bilo kojoj drugoj osnovi: "Nemojte da od popisa pravimo kao da se radi o izborima." Politički i društveni ambijent pred sprovođenje popisa Vlada Crne Gore duže od godinu funkcioniše u tehničkom mandatu, otkad je izgubila povjerenje parlamenta u avgustu prošle godine. Skupština Crne Gore ne funkcioniše od jula jer nije izabran novi šef parlamenta, a nema najava da će biti zakazana neka sjednica u narednom periodu. Neizvjesno je kada će i da li će nova Vlada biti formirana jer nema pomaka u pregovorima mandatara Milojka Spajića sa potencijalnim partnerima. U Crnoj Gori posljednji popis je održan 2011. godine, a praksa je da se realizuje na svakih deset godina. Onaj planiran za 2021. odgođen je zbog pandemije korona virusa. Inače, popis je statističko pitanje i putokaz za izvršnu vlast na koji način da vodi određene politike, posebno demografsku i ekonomsku. Pozivi za odgađanje popisa Uglavnom opozicione partije i organizacije nacionalnih manjina traže odgađanje sprovođenja popisa. Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori treba odgoditi smatraju u Demokratskoj partiji socijalista (DPS): "Za vrijeme kada ćemo obezbijediti stabilan politički ambijent. Bez pune kontrole ovog procesa, siguran sam da rezultati popisa ne mogu biti priznati", rekao je šef DPS-a Danijel Živković. Predstavnici albanskog naroda zatražili su odgađanje popisa na mjesec kako bi materijal bio odštampan i na albanskom jeziku. Zahtjev za odlaganjem je uputilo i Bošnjačko vijeće. Predsjednik Srpskog nacionalnog Savjeta Momčilo Vuksanović zatražio je od Uprave za statistiku da obezbijede popisnice na ćiriličnom pismu, "kako bi svaki građanin Crne Gore imao mogućnost da ostvari svoja legitimna i ustavna prava". "Neuvažavanje ovog zahtjeva bi bila očigledna diskriminacija, a budući popis stanovništva kao nevažeći i protivustavan", naveo je Vuksanović. I opozicione Socijaldemokrate zatražile su odgađanje popisa zahtijevajući da predstavnici opozicije budu uključeni u ovaj proces. "S obzirom na dugotrajan proces formiranja nove vlade, a imajući u vidu da tehnička vlada nema legitimitet da sprovede događaj od važnosti kao što je popis stanovništva, potreba odlaganja popisa nameće se kao jedino logično rješenje." Oni su podržali zahtjev predstavnika manje brojnih naroda da se popis odgodi dok popisni materijal ne bude odštampan na svim jezicima u službenoj upotrebi u Crnoj Gori. Abazović odbacuje odgađanje popisa Zahtjeve da popis bude odgođen jer nema uslova i institucionalne stabilnosti za njegovo održavanje, premijer u tehničkom mandatu Dritan Abazović je izričito odbio. "Od toga ne treba praviti bauk. Popis nismo imali 12 godina i biće održan od 1. do 15. novembra." S druge strane, Marko Pejović kaže da, kada bi država bila stabilna, poklapanje formiranja vlade i popisa ne bi bilo problematizovano. DFC: Popis u Crnoj Gori tradicionalno političko pitanje Popis u Crnoj Gori se ne tretira kao prikupljanje statističkih podataka već se zloupotrebljava u političke svrhe, ocjenjuju u Digitalnom forenzičkom centru. "Ono automatski pokreće pitanja nacionalnog i vjerskog opredjeljenja. Zaoštrava se retorika političara, pojačavaju se aktivnosti crkvenih velikodostojnika kao i organizacija koje nose nacionalni predznak, a sve to prati agresivna medijska kampanja", navodi se u analizi DFC-a. "Međutim, imajući u vidu tok pregovaračkog procesa i političku trgovinu kojoj svjedočimo, sa jedne strane, i neobjavljivanje metodologije na osnovu koje se sprovodi popis, sa druge strane, onda moramo biti zabrinuti koliko će ovo poklapanje uticati na sprovođenje popisa." Posljednji popis iz 2011. godine sproveden je za vrijeme vladavine Demokratske partije socijalista (DPS). Ta partija je smijenjena u avgustu 2020. nakon tri decenije vladavine. Vladu koja ih je smijenila, na čijem čelu je bio Zdravko Krivokapić izglasali su u prosrpski Demokratski front, Demokrate i Građanski pokret URA. Ovo je, smatraju u DFC-u, izuzetno uticalo na društveni ambijent. "Izborna pobjeda iz 2020. godine dodatno je podstakla polarizaciju i određene političke strukture da zajedno sa Srpskom pravoslavnom crkvom pokrenu nacionalističku kampanju jasno ciljajući predstojeći popis stanovništva." Navode da je Srbija je bila aktivni učesnik u kampanji uoči popisa 2011. godine. "U to vrijeme sekretar Saveta za saradnju sa nacionalnim savjetima Srba u regionu Mlađan Đorđević, često je boravio u Crnoj Gori. Mediji su izvještavali da on rukovodi agresivnom kampanjom koja je za cilj imala da se na popisu u Crnoj Gori što više građana izjasni kao Srbi". U tadašnjoj kampanji je, preko bilborda bio iskorišten srpski teniser Novak Đoković. Očekuje se kampanja preko društvenih mreža U DFC-u vide pojačane aktivnosti u onlajn sferi koje osim stvaranja pritiska, za cilj imaju zastrašivanje i radikalizaciju crnogorskih građana koji se izjašnjavaju kao Srbi". I Marko Pejović konstatuje da se na društvenim mrežama počelo sa formiranjem stranica koje imaju za cilj da utiču ili podstaknu izjašnjavanje po nacionalnom i vjerskom pitanju: "Zasigurno u narednim nedjeljama možemo očekivati kampanju koja će samo dodatno dijeliti društvo i negativno doprinijeti socijalnoj koheziji i miru." Da građani ostaju uskraćeni za mnoge informacije, mjesec do početka popisa smatraju u Centru za demokratsku tranziciju. "Nije poznata metodologija na osnovu koje će biti sprovođena ova najvažnija statistička akcija. Pozivamo Monstat da učini dostupnim javnosti ovaj važan dokument i da javno saopšti zašto to do sada nije učinio". "Izostankom najveće moguće transparentnosti, popis postaje laka meta dezinformacija, manipulacija, i narativa usmjerenih na podrivanje povjerenja u institucije, proces i njegove rezultate." Pored toga što je statistička akcija, kažu u CDT-u, u Crnoj Gori je to važno društveno-političko pitanje za koje su zainteresovani brojni akteri u zemlji i okruženju. Da je popis važan za zvaničnu Srbiju, saopštio je prošle godine predsjednik te zemlje Aleksandar Vučić, poručujući da je "zainteresovan za rezultate popisa u Crnoj Gori". Evropska praksa Dok je u Crnoj Gori popisivanje nacije, jezika i vjere dio upitnika koji ima najveću političku važnost, podatke o nacionalnoj i vjerskoj pripadnosti i jeziku ne prikuplja većina zemalja Evropske unije niti Sjedinjene Američke Države. To pitanje se ne postavlja u Francuskoj, Italiji, Danskoj, Švedskoj, Norveškoj, Finskoj, Belgiji, Holandiji, Švajcarskoj, Luksemburgu, Španiji, Sloveniji, Islandu, Njemačkoj, Portugalu, Grčkoj, Austriji. U nekim državama, ono je opciono. Iz crnogorske Uprave za statistiku ranije je saopšteno da će popis sprovoditi nešto manje od 4.000 popisivača, i da će lista sadržati oko 50 pitanja. Popis će, prema procjenama, koštati nešto manje od pet miliona eura.

Više državno tužilaštvo Crne Gore je formiralo predmet povodom smrti bebe u Opštoj bolnici u Nikšiću. Tužilaštvo je naložilo obdukciju tijela bebe. "Tokom izviđaja prikupiće se kompletna medicinska dokumentacija", saopštila je 27. septembra rukovoditeljka podgoričkog tužilaštva Lepa Medenica. Beba stara dva dana preminula je 24. septembra u državnoj bolnici u drugom po veličini gradu u Crnoj Gori. Dan kasnije, bolnicu su posjetili predstavnici Ministarstva zdravlja. Iz bolnice je saopšteno da je ta ustanova sprovela internu, a Ministarstvo nezavisnu istragu o ovom slučaju. Ministarstvo će se, prema riječima državne sekretarke Slađane Ćorić, odrediti po ovom slučaju po dobijanju nalaza obdukcije. A zdravstveni radnici okupili su se ispred nikšićke bolnice kako bi saopštili stav stručnog kolegijuma. "Ukoliko se dokaže da je bilo propusta u liječenju, svako će po zakonu odgovarati u skladu sa stepenom svoje krivici", prenio je stav stručnog kolegijuma doktor Mirko Varajić. Doktor je, međutim, upozorio da se na nekim portalima i društvenim mrežama krivac unaprijed zna i da se stigmtizuju bolnica i njeno osoblje. A zbog ovog slučaja veća grupa građana okupila se ispred bolnice u Nikšiću 26. septembra, uključujući i porodicu preminule bebe, tražeći ostavku direktorice bolnice Dušanke Milatović Perović. Obrativši se ispred bolnice, majka preminule bebe Darija Blagojević zatražila je imena zdravstvenih radnika koji su radili u spornoj smjeni kao i njihove diplome, ali i nalaz preminule bebe, rekavši da su dobili samo otpusnu listu iz mrtvačnice. U jednom trenutku, tokom protesta, građani su pokušali nasilno da uđu u bolnicu, ali su ih spriječili policija i obezbjeđenje. Zaposleni u nikšićkoj bolnici su najavili da će smanjiti proces rada na minimum, ako im se ne obezbijede uslovi da obavljaju svoj posao, poručeno je sa konferencije za novinare organizovane povodom dešavanja u toj zdravstvenoj ustanovi.

Mandataru i lideru Pokreta Evropa sad Milojku Spajiću je ostalo nešto više od 40 dana da sastavi kabinet i da obezbjedi parlamentarnu većinu koja će podržati program rada buduće Vlade. Spajić je dobio mandat da sastavi Vladu 10. avgusta, ali je nakon više od 45 dana pregovora potvrdio da ima problem da ubijedi čak i dio poslanika sa svoje izborne liste, da glasaju za njegovu viziju. Njegova partija je zaključila da "proces formiranja Vlade nije ni ovoga puta lak, što zbog eksternih, što zbog internih opstrukcija". Nisu detaljno obraložili o kakvim se, konkretno, opstrukcijama radi. Kako je za Radio Slobodna Evropa (RSE) ocijenio saradnik na programima Centra za građansko obrazovanje (CGO) Nikola Mirković, vrijeme ne radi za Spajića, ali ni za druge aktere političke scene: "Mandataru bi moralo da bude u interesu da što prije sklopi Vladu. Spajić i dalje širi određeni optimizam, uz napomenu da opstrukcije postoje, ali bez odgovora kako će ih prevazići. Ukratko, Vlada još nije formirana, a kad će ne znamo." Mandatar Spajić je informisao predsjednika Crne Gore Jakova Milatovića 25. septembra o toku pregovora za formiranje nove Vlade. Nakon razgovora je kratko ocijenio: "Svjesni smo da je Vlada potrebna što prije. Postoje mnoge opstrukcije. Mi smo to i očekivali, ali bez obzira na to idemo naprijed." Politikolog Marko Savić kaže za RSE da je ključna karakteristika dosadašnjih pregovora da su neuobičajeni, odnosno da se malo razgovora i veoma malo objašnjava proces građanima: "Veoma je čudan proces pregovora i manjak informacija ostavlja ogroman prostor za različite interpretacije." Spajić je naveo da i dalje insistira da njegovu Vladu čine stranke i poslanici koji su mu dali podršku da bude premijer. A to su, pored njegovog Pokreta Evropa sad - Demokrate, Socijalistička narodna partija i stranke nacionalnih manjina Bošnjaka, Albanaca i Hrvata. To je, po Spajićevoj računici, 44 poslanika od ukupno 81 u crnogorskom parlamentu. Van kombinatorike za učešće u parlamentarnoj većini su stranke bivšeg prosrpskog Demokratskog fronta, URA Dritana Abazovića i stranke okupljene u koaliciji koju je predvodila Demokratska partija socijalista Mila Đukanovića. Šta opstruira Spajića da formira Vladu? Kako je Spajić i sam priznao, dvije poslanice sa njegove izborne liste ne prihvataju da se Vlada formira bez partija koje čine bivši proruski Demokratski front Andrije Mandića i Milana Kneževića. Osim njih dvije, još najmanje dva poslanika sa Spajićeve liste zahtijevaju da se obnove pregovori sa Mandićem i Kneževićem, odnosno da se cjelokupni pregovarački proces vrati na početak. Ni Socijalistička narodna partija ne podržava formiranje "tanke" parlamentarne većine. Lider ove stranke Vladimir Joković je saopšto da je za njegovu partiju najneprihvatljivija Vlada koju će podržati 41 poslanik. A Demokrate Alekse Bečića očekuju da o novoj Vladi postignu dogovor dvojica lidera Pokreta Evropa sad – predsjednik države Jakov Milatović i mandatar Milojko Spajić. "Zabrinjava i usporava sam proces (formiranja Vlade) činjenica da imamo očito različite vizije unutar Pokreta Evropa sad", rekao je ranije Bečić. Razlike između Milatovića i Spajića Nakon što je mandatar Milojko Spajić saopštio da ne želi u Vladi stranke bivšeg Demokratskog fronta (sadašnje koalcije "Za budućnost Crne Gore"), predsjednik Milatović je rekao da bi drugačije pravio Vladu u kojoj bi bilo mjesta i za Demokratski front i druge stranke. U međuvremenu, Milatović je boravio u Njujorku na Generalnoj Skupštini Ujedinjenih nacija, a tokom posjete se sastao sa visokim američkim zvaničnicima. Milatoviću je, prema riječima specijalnog izaslanika za Zapadni Balkan Gabrijela Eskobara, preneseno da SAD "žele da Vladu čine isključivo partije usredređene na evropske integracije i posvećene NATO-u, koje dijele stav u vezi sa Rusijom". "Mislim da smo bili vrlo jasni u vezi sa tim i on (Milatović) je signalizirao da se saglasio sa tim", rekao je Eskobar za Glas Amerike. Nakon sastanka sa mandatarom Spajićem 25. septembra, predsjednik Milatović nije želio da da izjavu novinarima, već je u intervjuu podgoričkim "Vijestima" prokomentarisao poruku Ekobara: "Uz puno uvažavanje gospodina Eskobara, u Njujorku sam imao susrete s više američkih zvaničnika koji su, u hijerarhijskom smislu, na višim pozicijama u njihovoj administraciji." Stranke bivšeg Demokratskog fronta se zalažu za povlačenje priznanja nezavisnosti Kosova, traže ukidanje sankcija Rusiji koje su uvedene 2014. godine u vrijeme aneksije Krima i protive se članstvu Crne Gore u NATO. Savić: Upitan uticaj poruka iz SAD na Milatovića Politikolog Marko Savić kaže da treba ispratiti efekte Spajićevog i Milatovićevog posljednjeg razgovora, posebno sa aspekta poruka iz SAD o tome kakva Vlada Crne Gore može biti partner: "Vidjećemo koliko je to imalo uticaja na Milatovića. Jasno je koliko je važno da Crna Gora u potpunosti bude na liniji očekivanja zapadnih partnera i onoga što u potpunosti odgovara našem putu ka EU. Bivši Demokratski front nije dao dovoljno argumenata da posjeduje taj kapacitet." Za Nikolu Mirkovića iz CGO je jasno da predsjednik Milatović i nakon povratka iz SAD ostaje na pozicijama koje nijesu konstruktivne, u smislu brzog formiranja prozapadne vlade. "Ovo ukazuje i da Milatović nije želio da čuje poruke američkih zvaničnika u kojima je podvučeno da oni ne vide koaliciju bivšeg DF-a kao partnera.A on i dalje kroz navodni koncept inkluzivnosti insistira da praktično bivši DF bude dio Vlade", navodi Mirković. Za njega je to zabrinjavajuće: "I u potpunoj suprotnosti je sa Milatovićevim javnim zalaganjem za evroatlantsko pozicioniranje Crne Gore, kada iz evroatlantske grupacije ne prepoznaju bivši DF kao nekog ko pripada tom okviru." Sagovornici RSE smatraju da će mandatar Spajić pokušavati da formira Vladu do samog kraja ustavnog roka koji mu je dat, a koji će biti okončan do 10 novembra. Na građane niko ne misli Nikola Mirković ocjenjuje da Spajić nema mnogo političkog znanja i vještina, kao ni iskustva, a da funkcioniše u vrlo izazovnim uslovima. "Od početka pregovora smo vidjeli mnogo političkih obrta koji su dosta složeni i za iskusnijeg političara od Spajića. Tome treba dodati opstrukcije iz samog Pokreta Evropa sad, razmimoilaženje sa predsjednikom Milatovićem. I naspram sebe ima snažnu mašineriju u medijima i drugim partijama", navodi Mirković pojašnjavajući Spajićevu poziciju. On poručuje da niko u ovom trenutku ne misli na građane, koji su predugo ostavljeni bez Vlade sa legititmitetom: "Neko treba da preuzme odgovornost da dobijemo Vladu, naročito u teškom ekonomskom trenutku kakav je sada, ali i da bi se uveo elementarni red u institucije." Sadašnju Vladu vodi premijer u tehničkom mandatu Dritan Abazović, iako je ta Vlada izgubila povjerenje u avgustu 2022. godine. Parlamentarni izbori su održani 11. juna 2023., a Skupština je konstituisana 27. jula, od kada nije više održana nijedna sjednica novog saziva. Najveći broj glasova na izborima, Pokret Evropa sad je dobio nakon najave da će povećati plate, penzije i skratiti radno vrijeme nakon što formiraju Vladu. Ukoliko Spajić ne bude mogao da formira Vladu u roku od 90 dana, Ustav Crne Gore predviđa raspuštanje Skupštine.

Na polovini roka za sastavljanje Vlade, Pokret Evropa sad ponudio je crnogorskim građanima da na jednostavan način izračunaju koliko bi njihove plate porasle ukoliko nova Vlada bude formirana. Sve što treba da urade je, da na internet stranici partije unesu sadašnju neto platu, a program "Evropa sad 2" im automatski izračunava buduću zaradu. Povećanje plate je, po toj računici, skoro 25 odsto. Minimana plata bi sa 450 porasla na 700, a prosječna sa oko 800 na nepunih 1.000 eura. Predsjednicima Vlade i države porasla bi za više od 450 eura. Na upit Radija Slobodna Evropa (RSE) da pojasne svrhu kalkulatora i otkriju iz kojih izvora će se finansirati povećanje plata, iz Pokreta Evropa sad su saopštili da o tome u ovom momentu neće govoriti. "Odgovor na pitanje koje se tiče programa Evropa sad 2 dobićete čim se formira naredna Vlada", rečeno je u pisanoj izjavi za RSE. Vlade nema još na vidiku Mandatar lider Pokreta Milojko Spajić pokušava da osigura podršku najmanje 41 od 81 poslanika u Skupštini Crne Gore. Međutim, Spajić nema sigurnu podršku ni svih poslanika sa vlastite izborne liste. Stoga ekonomista Zarija Pejović za Radio Sloboda Evropa postavljanje kalkultora "Evropa sad 2" u ovom trenutku vidi kao dio političke promocije: "Koja na neki način preko crnogorske javnosti treba da izvrši pritisak na potencijalne partnere da se formira Vlada." I ministar finansija Aleksandar Damjanović ocijenio je za RSE da kalkulator "Evropa sad 2" služi "samo za bilborde". Nastavak programa "Evropa sad" Dok su bili ministri u Vladi Zdravka Krivokapića, Spajić i Jakov Milatović predstavili su ekonomski program Evropa sad 1. Njime su ukinuti doprinosi zaposlenih za zdravstvo i taj novac je preliven na neto plate. Tako je od januara 2022. minimalna zarada povećana sa 222 eura na 450, dok je prosječna plata sa 530 porasla na 670 eura. Za potrebe programa trebalo je, prema podacima sa Vlade, mijenjati najmanje 12 zakonskih rješenja. Ti potezi su isw m donijeli ogromnu popularnost kod građana pa su na lokalnim izborima 2022. osvojili najviše glasova u Podgorici, a Jakov Milatović u aprilu ove godine pobijedio je na predsjedničkim izborima. Ipak, ekonomisti su upozoravali da će ukidanje doprinosa za zdravstveno osiguranje, biti generator potrošačkih rupa u državnoj kasi i deficita, koji mogu voditi "grčkom scenariju". Aktuelni mandatar Spajić je tokom predizborne kampanje za parlamentarne izbore obećao novi program "Evropa sad 2", koji podrazumijeva povećanje prosječane plate na 1.000 eura, minimalne na 700 i uvećanje minimalne penzije na 450 eura. Kako je tada objasnio, do ispunjenja navedenih povećanja bi došlo godinu dana nakon formiranja Vlade. Na osnovu tih obećanja, Pokret Evropa sad je, na prijevremenim parlamentarnim izborima u junu, osvojio najviše glasova - 24 od 81 mandat u Skupštini. Strah za penzijski fond Nakon tih izbora Milojko Spajić je otkrio da bi do povećanja neto zarada moglo doći djelimičnim ili potpunim ukidanjem doprinosa za penzijsko osiguranje. Dio ekonomskih analitičara je i ranije kritikovao mogućnost ukidanja finansiranja penzionog fonda i prelivanje tog novca na neto plate. Tako je i ministar finansija Aleksandar Damjanović kazao za RSE, da je očigledna namjera da se "bruto pretvori u neto" ukidajući doprinose za PIO i Zavod za zapošljavanje. "To bi dovelo do urušavanja finansijskog sistema u Crnoj Gori", kaže Damjanović. Ekonomista Zarija Pejović je skeptičan da će buduća vladajuća koalicija realizovati inicijativu Pokreta Evropa sad. Smatra da bi tome trebalo da prethodi ozbiljna analiza crnogorskih javnih finansija. "Ukoliko bi budžet Crne Gore uskratili za doprinose za Fond PIO, onda bi Fond bio u deficitu nekih 600 miliona eura i ta sredstva bi morala da se finansiraju iz opštih izvora", ocjenjuje Pejović za RSE. Podsjeća da su vanredne okolnosti spriječile da dođe do deficita budžeta u vrijeme kada je ukinuto direktno finansirane zdravstvenog sistema iz zarada. Prvi vanredni događaj je visoka inflacija i druga vanredna okolnost je što je, nakon ruske invazije na Ukrajinu februara 2022., u Crnu Goru došlo preko 100.000 ruskih i ukrajinskih državljana, koji su značajno podigli potrošnju. Na takve vanredne okolnosti ne može se stalno računati, upozorava Pejović: "Inflacija je ipak vanredna okolnost, dolazak velikog broja stranih državljana je još jedna vanredna okolnost. Na to ne može računati idućih godina. A idućih godina moramo da refinansiramo postojeći dug i da izbjegavamo finansiranje tekuće potrošnje iz javnog duga". Komentarišući računicu "Evropa sad 2", iz konsultantske kuće Fidelity saopštili su da će novim programom "doprinosi za penzijsko invalidsko osiguranje biti ukinuti, čime se uništava koncept međugeneracijske solidarnosti". Upozoravaju, međutim, da to neće biti dovoljno, nego da će poslodavci biti na udaru dodatnih nameta. "Ovo će za posljedicu sigurno imati zatvaranje određenog broja preduzeća, jer ona neće biti u stanju da snose ovaj dodatni trošak poslovanja." Iz Fonda PIO su kazali da je penzijsko i invalidsko osiguranje obavezno. Direktor Fonda Ranko Aligrudić kazao je na TV Vijesti da se mora vidjeti šta se želi eventualnom reformom i da li se stvarno želi ići na ukidanje doprinosa. Odgovornost preuzimaju i koalicioni partneri Na pitanje da li budući koalicioni partneri treba da podrže ovakav program, Pejović navodi da bi morao da postoji kompromis ali i odgovornost. "Svako će da snosi odgovornost ukoliko ne dođe do realizacije programa ili ukoliko njegovom realizacijom nastane veliki deficit budžeta ili problemi u domenu javnih finansija. Svi bi snosili neke političke konsekvence", ocijenio je ekonomista Pejović. Spajić ima rok do početka novembra da sastavi Vladu. U ovom trenutku kao koalicione partnere ne vidi dvije koalicije koje su poslije Evrope sad imale najviše mandata - Demokratsku partiju socijalista i stranke bivšeg proruskog Demokratskog fronta, kao ni Građanski pokret URA premijera Dritana Abazovića. Dio partija koje podržavaju Spajića su saopštile da bi Vladu trebalo da podrži više od 41 poslanika, koliko je potrebno da se izglasa vlast.

U novoj sveobuhvatnoj analizi 23 zemlje Europe i centralne Azije Svjetska banka poziva na veliku obnovu sektora grijanja kako bi se građanima, posebno najranjivijima, mogle pružiti održive i cjenovno prihvatljive usluge te kako bi se smanjila ovisnost o neučinkovitim gorivima s visokim nivoima emisija ugljika. U izvještaju se navodi i da bi se prelaskom na održivo grijanje u regiji mogli znatno smanjiti broj smrtnih slučajeva i gubitak blagostanja zbog zagađenja te da bi se pružio jasan put za smanjenje emisija stakleničkih plinova. Evo kako se griju domaćinstva na Zapadnom Balkanu.

U Crnoj Gori će biti podignut spomenik u čast operacije "Velveta" iz 1948. godine, kada su preko nikšićkog aerodroma u tajnosti isporučivani borbeni avioni novoosnovanoj izraelskoj državi. Izgradnju spomenika inicirala je Jevrejska zajednica u Crnoj Gori, koja će ga sa Ambasadom Izraela i finansirati. Na sajtu Jevrejske zajednice navodi se da je operacija "Velveta" "plemeniti čin bivše Jugoslavije (Crne Gore), zahavljujući kome je omogućeno osnivanje izraelskog ratnog vazduhoplovstva". Opština Nikšić prihvatila je podizanje spomenika navodeći da "bez ove operacije i pomoći u naoružanju vjerovatno Izrael ne bi pobijedio u ratu za nezavisnost 1948/49. godine i možda država Izrael ne bi opstala". Izrael je u tom periodu bio u ratu sa arapskim susjedima. Izgradnji spomenika izraelske zahvalnosti usprotivio se diplomatski predstavnik Palestine u Crnoj Gori Rabi Alhantuli. Zatražio je od Opštine Nikšić da preispita odluku, navodeći da su upravo ti avioni "učestvovali u ratnim zločinima" nad njegovim narodom 1948. godine. Komentarišući činjenicu da se Crna Gora našla usred izraelsko palestinskog spora u čijem je središtu spomenik posvećen istorijskom događaju, istoričar Miloš Vukanović je u razgovoru za Radio Slobodna Evropa ocijenio da spora ne bi trebalo da bude, niti da to bude smetnja u odnosima sa Crnom Gorom: "Jer Crna Gora baštini tradiciju, nekadašnje Jugoslavije. Dakle dobrih odnosa i sa Izraelom i sa arapskim svijetom. Ovo je jednostavno obilježavanje jednog trenutka koji je važan za prijateljsku naciju." Poručuje da, kada se budu obilježavali trenuci koji vezuju Crnu Goru ili socijalističku Jugoslaviju za arapski svijet, Izrael ne bi trebalo da ima bilo kakvih zamjerki. Šta je operacija "Velveta"? Jevrejska država Izrael proglašena je 1948. godine, tri godine nakon završetka Drugog svjetskog rata. Novonastala država stavljena je pred mnogobrojna iskušenja jer su susjedne arapske države pokrenule invaziju, a samim tim doveden je u pitanje njen opstanak. Bilo joj je potrebno naoružanje. Vukanović za RSE pojašnjava da je u tom trenutku postojao embargo na oružje i Izrael je na tajan način pokušao da dođe do aviona i drugog naoružanja. Izrael nije imao podršku ključnih zemalja, a naoružavanju novonastale države su se suprotstavili i Velika Britanija i Sovjetski Savez, kaže Vukanović: "Zato Izrael smatra da je učešće Jugoslavije, u trenutku kada nisu imali puno spoljnopolitičkih saveznika, i te kako važno za uspostavljanje mlade izraelske države i da je operacija 'Velveta' jedna od ključnih u njihovoj istoriji nakon 1945. godine." U cilju odbrane, Izrael je kupio desetine aviona "spitfajer" od tadašnje Čehoslovačke, ali je postojao veliki problem sa njihovom isporukom. Vlasti na čelu sa Josipom Brozom Titom su jula 1948. dozvolile da se transfer borbenih aviona za Izrael obavi preko teritorije Jugoslavije. Za operaciju, sa kojom je bio upoznat samo državni vrh i tadašnja tajna služba bezbjednosti, određen je aerodrom Kapino polje kod Nikšića koji je tokom operacije nosio kodni naziv "Alabama". Teren je u potpunoj tajnosti pripremljen. Da ne bi budili sumnju dijela evropskih sila avioni su imali jugoslovenske oznake na ruti do Nikšića. "Ono što je olakšavalo samu operaciju jeste da su avioni koje je Izrael nabavljao, a to su 'spitfajeri', isti oni sa kojima je u tom trenutku raspolagala jugoslovenska avijacija", pojašnjava Vukanović. Ni mještani nisu znali ko leti nad Nikšićem Operacija je bila toliko tajna da niko od izraelskih pilota nije smio da razgovara sa lokalnim stanovništvom ili jugoslovenskim čuvarima stacioniranim izvan baze. "Znali smo da se nešto čudno dešava jer nikome nije bilo dozvoljeno da se približi polju", kazao je 2008. za AP Rade Banović, koji je kao dječak čuvao stoku na obližnjim brdima. "Kasnije smo čuli glasine da su tuda bili 'Izaelci', ali u to vrijeme niko nije znao što su to Izraelci". Istoričar Vukanović dodaje da ono što čini ovu operaciju zapravo značajnom jeste da od polijetanja iz Nikšića do Izraela avioni nisu sletjeli nigdje. To je put od preko 2.500 kilometara. Da bi se to postiglo, izbačeni su razni djelovi iz aviona, kako bi stale zalihe goriva. Jednoglasna podrška spomeniku Skupština opštine Nikšić je 5. avgusta jednoglasno donijela odluku o podizanju spomenika - aviona "spitfajer" u polijetanju. Trebalo bi da bude izgrađen do juna 2024. godine. "Spomenik je podignut u znak zahvalnosti države Izrael Jugoslaviji, sa posebnim priznanjem Crnoj Gori i gradu Nikšiću, za neizbrisiv doprinos opstanku novoosnovane države Izrael 1948. godine. Ponosni smo na dugotrajno prijateljstvo koje povezuje naše dvije države", pisaće na spomeniku. Spor izraelskog i palestinskog ambsadora Izraelski ambasador Jahel Vilan posjetio je u septembru Nikšić, gdje se sastao sa predsjednikom opštine Markom Kovačevićem, sa kojim je razgovarao i o podizanju spomenika. Potom je diplomata Palestine Rabi Alhantuli zatražio od Kovačevića da preispita odluku o podizanju spomenika. Na upit RSE da li će preispitati odluku, iz službe Kovačevića su kratko kazali da je "proces izgradnje spomenika prošao sve potrebne procedure u skladu sa zakonom" i u Ministarstvu kulture i u Opštini Nikšić. Palestinski diplomata je kazao da sa ogorčenjem prati plan gradnje "spomenika koji obilježava tranzit ratnih aviona 1948. godine koji su učestvovali u ratnim zločinima nad mojim narodom te godine". On je napomenuo da su jugoslovenske vlasti kasnije prekinule odnose sa Izraelom. SFRJ je prekinula diplomatske odnose sa Izraelom 1967. godine, navodeći kao razlog agresiju prema arapskim zemljama. "Ovo potvrđuje da je decenijama Palestinska Oslobodilačka Organizacija na čelu sa pokojnim predsjednikom Jaserom Arafatom, dobijala punu političku, ekonomsku i vojnu podršku Jugoslavije i predsjednika Tita lično", kazao je Alhantuli. Puni diplomatski odnosi Jugoslavije i Izraela obnovljeni su 1990-ih. Ambasador Izraela u Crnoj Gori Jahel Vilan je odgovorio da ne treba miješati ono što se dešava između njih i Palestinaca danas sa onim što se događalo prije 75 godina. Operacija "Velveta", prema njegovim riječima, nije podrazumijevala uništavanje drugog naroda, već spasavanje Jevreja. "Zato dugujemo zahvalnost Crnoj Gori, tadašnjoj Titovoj Jugoslaviji kao i Čehoslovačkoj, za njihov nemjerljiv doprinos spasavanju jevrejske zajednice i stvaranju države Izrael". Izraelski predstavnici uvjereni su da će gradnja spomenika uticati i na rast turista iz te države u Nikšić.

"Agencija za sprečavanje korupcije je firmi iz Srbije dala sve moje lične podatke, kompletan identitet. Zabrinut sam, ogorčen i pravdu ću vjerovatno tražiti na sudu." Ovo je za Radio Slobodna Evropa kazao Štjefan Camaj, odbornik Skupštine Tuzi, gradu nadomak Podgorice. Jedan je od 5.651 funkcionera Crne Gore, među kojima su ministri i poslanici, čije je lične podatke, kako se sumnja, Agencija proslijedila informatičkoj firmi "Prozone" iz Novog Sada. Ova informatička firma iz Srbije je za Agenciju tehnički održavala softver i bazu podataka sa svim podacima javnih funkcionera u Crnoj Gori. Svi funkcioneri su dužni da podnesu izvještaj o svojim, kao i prihodima i imovini članova najuže porodice. Da li su podaci o imovini funkcionera i članova njihovih porodica - koji uključuju ime, adresu, broj telefona, matični broj, imovinu, dugovanja - zloupotrebljeni, pitanje je kojim se bavi Vrhovno državno tužilaštvo na osnovu krivične prijave advokata i javnog funkcionera iz Podgorice, Nikole Angelovskog. Angelovski je za Radio Slobodna Evropa izjavio da je riječ o "prvorazrednom bezbjedonosnom i pravno-političkom skandalu, jer je Agencija dostavila firmi "Prozone" podatke funkcionera suprotno propisanim uslovima". On tvrdi da se ne zna gdje su podaci završili i ko je, osim zaposlenih iz firme, imao uvid u njih. "Ne zna se da li je napravljena njihova kopija, da li se oni i dalje mogu zloupotrebljavati i dijeliti neograničenom broju nepoznatih osoba, što se vrlo vjerovatno može desiti imajući u vidu porast sajber kriminala u svijetu", ističe. Uloga Agencije je, naglašava, i da zaštiti podatke crnogorskih funkcionera. "Zato je paradoksalno da je upravo odatle dozvoljen pristup svim podacima koji su tajna, firmi koja nije iz Crne Gore. Vrlo sam zabrinut", ocjenjuje Angelovski. I advokat Štjefan Camaj, sagovornik s početka priče, kaže da je zabrinut. "Bilo gdje u svijetu mogao bi da se stvori moj lažni identitet. Činjenica je da je sajber kriminal u porastu i da se upravo krađom identiteta vrše teška krivična djela", riječi su Camaja. Radio Slobodna Evropa je uputio pitanje IT kompaniji Prozone, da li je tačno da su dobili podatke svih funkcionera i šta je sa njima urađeno. Odgovor nije stigao. Agencija ne negira da je IT firma imala uvid u podatke Na upit Radija Slobodna Evropa, iz Agencije za sprječavanje korupcije su odgovorili da je kompanija "Prozone" imala uvid u lične podatke funkcionera zbog ispunjenja ugovornih obaveza – uspostavljanja i održavanja softvera koji je njihovo autorsko djelo. "Suština zaključenog ugovora nije obrada ličnih podataka već nego održavanje aplikativnog softvera, zbog čega je ova kompanija i imala uvid u lične podatke", naveli su iz Agencije za sprečavanje korupcije. Naglašavaju da je IT kompanija obavezana da u toku važenja ugovora, kao i u roku od deset godina po njegovom isteku ili raskidu, ne iznose bilo kakve službene ili povjerljive informacije. Kazali su da u vrijeme sklapanja ugovora nije bila potrebna saglasnost Agencije za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama za izvoz podataka. Međutim, tokom 2022., Agencija za zaštitu ličnih podataka uradila je inspekcijski nadzor Agencije za sprečavanje korupcije. Dokumentacija pokazuje, navodi advokat Angelovski, da su firmi iz Srbije godinama bili dostupni lični podaci javnih funkcionera i zaposlenih službenika Agencije bez pisanog ugovora. Zato je Agenciji zabranjeno da povjerava i iznosi podatke iz informacionog sistema privrednom društvu "Prozone" iz Novog Sada. Od kraja 2022. godine, novosadska firma ima pristup samo testnom dijelu softvera radi održavanja. Ima li razloga za brigu? Da svi funkcioneri u Crnoj Gori, kao i sudije i tužioci, imaju razlog za brigu, smatra Dejan Milovac iz Mreže za afirmaciju nevladinog sektora, nevladine organizacije koja je prva detektovala potencijalne zloupotrebe. Postupajući prema prijavi zviždača da je neko drugi osim Agencije za sprečavanje korupcije imao pristup podacima funkcionera, saznali su da je baza proslijeđena "Prozonu", što je potvrdila crnogorska Agencija za zaštitu ličnih podataka. "Lični podaci funkcionera su prešli preko granice, čime je prekršen Zakon o ličnim podacima. U perspektivi, svi mogu da ih tuže i Tužilaštvo bi u ovom slučaju trebalo da ima lak posao, ukoliko bude bilo političke volje", ističe Milovac. Prema njegovim riječima, načini na koji podaci mogu biti zloupotrijebljeni su brojni. "Podaci mogu da 'padnu u ruke' organizovanim kriminalnim grupama. Tu su adrese, podaci sudija, tužilaca i njihovih porodica. Na tacni su dati podaci onih koji se bore protiv kriminala", kaže Milovac. Navodi i mogućnost zloupotreba matičnih brojeva za finansijske i bankarske prevare kojih je u Crnoj Gori bili više puta do sada. "Nažalost, ovakvo postupanje ASK-a (Agencija za sprečavanje korupcije) je samo nastavak lose prakse u poštovanju zakona i predstavlja dalje degradiranje jedne institucije koja bi trebala da bude jedna od prvih linija odbrane države od korupcije", upozorava Milovac. Da li je moguća apsolutna zaštita? Profesor na Fakultetu za informacione tehnologije Adis Balota za Radio Slobodna Evropa ocjenjuje da je mala vjerovatnoća da dođe do kompromitacije podataka ukoliko se IT kompanije pridržavaju postojećih dokumenata i Zakona o informacionoj bezbjednost. Podsjeća da Crna Gora nije usvojila izmjene i dopune Zakona o zaštiti ličnih podataka, koje tretiraju i informacionu bezbjednost. "Apsolutne zaštite nema, ali pravni osnov mora postojati. Uvijek će postojati mogućnost kompromitacije nekih podataka, jer je takvo pravno stanje", navodi Balota. Strahuje da će u budućnosti biti sličnih pravnih procesa i krivičnih prijava koje tretiraju informacionu bezbjednost. Balota navodi primjer Hrvatske u kojoj je jedna od agencija, u maju ove godine, kažnjena za 2,3 miliona eura od Agencije za zaštitu ličnih podataka zbog kompromitacije podataka iz njihovog sistema. Donacija Srbije Crnoj Gori - licenca za aplikaciju Vlada Srbije je nedavno odlučila da donira Crnoj Gori licencu za platformu za slanje, prijem, upravljanje i čuvanje elektronskih faktura pravnih lica i preduzetnika. Licenca će važiti tri godine. Crnogorska Vlada je na sjednici 1. juna usvojila Informaciju o prihvatanju donacije. "Realizacijom sistema e-fakture Crna Gora bi prestala da bude jedna od malobrojnih zemalja Evrope koja nije digitalizovala finansijsko područje", saopšteno je iz Ministarstva finansija kada je i ocijenjeno neutemeljenom mogućnost o zloupotrebi. Ministar trgovine Srbije Tomislav Momirović je, prilikom nedavnog boravka u Podgorici, rekao da ne postoji mogućnost zloupotrebe novog softvera. "Ne znam šta bismo mi tu špijunirali. Nemamo interese tog tipa", istakao je Momirović. Ipak, profesor Adis Balota smatra da je ovo problematično jer Srbija i Crna Gora nemaju istu pravnu tekovinu niti isti ekonomski prostor. "Do implementacije Crna Gora mora da promjeni najmanje tri zakona, donese četiri ili pet uredbi i veliki broj pravilnika. Sama procedura usvajanja bi trajala godinama, a licenca traje tri godine", naglašava Balota. On pita da li će Crna Gora, za primjenu tog softvera, morati mijenjati pravilnike i procedure koji su već harmonizovani sa Evropskom komisijom. "Ovim se jedna privatna kompanija Asseco uvodi u tržište Crne Gore bez tenderskih procedura. Nakon tri godine, opet će se morati raditi s tom firmom koja je vlasnik softverskog rješenja. Da li ima logike da se raspisuje tender za održavanje softvera čiji je vlasnik Asseco", pita Balota. Asseco je kompanija u kojoj je od 2016. do 2020. direktor bio Igor Brnabić, brat premijerke Srbije, Ane Brnabić. On je sa pozicije odstupio nakon niza tekstova u medijima koji su se bavili i činjenicom da je ova IT kompanija ušla u poslove sa gotovo cijelim bankarskim sektorom, velikim brojem državnih institucija i velikih preduzeća u Srbiji. Saradnja na tekstu: Digitalna forenzička jedinica Radija Slobodna Evropa

Protest Nezavisnog sindikata policije Crne Gore ispred Ministarstva unutrašnjih poslova obilježio je oštar verbalni sukob predsjednika sindikata i ministra unutrašnjih poslova. Sindikalci optužuju ministra za devastrianje policije, dok on tvrdi da im je podigao ugled.

Da ne bi bio ugrožen status Kotora kao svjetske kulturne baštine, UNESCO preporučuje uvođenje moratorijuma na gradnju. I status Durmitora kao prirodne baštine može biti ugrožen hidroelektranama čija se izgradnja planira u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini i Srbiji jer će uticati na rijeku Taru. To su neke od stavki najnovijeg izvještaja UNESCO o područjima zaštićenim kao svjetska kulturna i prirodna baština u Crnoj Gori, koji treba da bude usvojen ove sedmice na samitu u Rijadu. Srednjevjekovni grad Kotor, u srcu zaliva Boke Kotorske na jugu Crne Gore, pod zaštitom je UNESCO-a od 1979.godine kao kulturno-istorijsko nasljeđe čovječanstva. Prirodna baština nacionalnog parka Durmitor, koji se prostire na sjeveru zemlje uz kanjon Tare, drugog najdubljeg kanjona na svijetu, na UNESCO listi je od 1980. Izvještaj UNESCO-a upozorenje Crnoj Gori Izvještaj je pokazao da saradnja Crne Gore sa UNESCO-om nikada nije bila na nižem nivou i upućeno je ozbiljno upozorenje državi da mora štititi svjetsku baštinu na svom području, kažu u civilnom sektoru. "Stiče se utisak da se u Crnoj Gori mnogo više bavimo dozvolama investitorima za projekte od kojih samo oni imaju koristi, nego rješavanjem problema naših zaštićenih područja", kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) Azra Vuković iz NVO Green home povodom izvještaja o Durmitoru. U kotorskoj organizaciji Expeditio ocjenjuju da saradnja Crne Gore sa UNESCO nikada nije bila na ovako niskom nivou. "Jer što se njih tiče, mi ne moramo biti na UNESCO listi, ali što se nas tiče – uopšte pričati o mogućnosti da Kotor ne bude na listi je ogroman poraz svih nas u Crnoj Gori", rekla je za RSE Biljana Gligorić iz te organizacije. Mogućnost brisanja crnogorskih lokaliteta sa liste svjetske baštine iznio je direktor državne Agencije za zaštitu životne sredine (EPA) Milan Gazdić. On je na konferenciji "Zaštita prirode i životne sredine" izjavio da "ima saznanja da će nacionalni park Durmitor biti stavljen na crvenu listu ugroženih područja, a Kotor izbačen sa UNESCO liste". Na njegovu izjavu reagovalo je Ministarstvo kulture koje je odbacilo takvu mogućnost kao i predsjednik Opštine Kotor Vladimir Jokić. "Nijedno od crnogorskih zaštićenih područja nije na tzv. crvenim listama, niti im prijeti brisanje sa Liste svjetske baštine UNESCO-a", saopštilo je Ministarstvo. Nakon tih reakcija Gazdić se izvinio javnosti zbog, kako je kazao svoje nesmotrene izjave. Na pitanje da li je Kotor blizu gubljenja UNESCO statusa, Gligorić kaže da se to ne dešava "preko noći", ali podsjeća da upozorenja zbog prekomjerne gradnje traju preko 20 godina. Prije brisanja sa UNESCO liste, lokaliteti se stavljaju na crvenu listu ugroženih područja, gdje je Kotor već bio zbog katastrofalnog zemljotresa 1979.godine. "Pa sad da se svi zamislimo da li smo mi kao društvo ravni elementarnoj nepogodi da vratimo Kotor na crvenu listu. Za mene kao arhitektu bi to bio ogroman poraz cijelog društva", kaže Gligorić. Iz Ministarstva kulture i medija nisu odgovorili na pitanja RSE o primjedbama iz UNESCO izvještaja i tome ko će snositi odgovornost zbog navedenih propusta. Hidroelektrane – regionalni problem U izvještaju o nacionalnom parku Durmitor, UNESCO navodi i obaveze Bosne i Hercegovine (BiH), te Srbije. Zabrinuti su zbog oživljavanja projekta hidroelektrane (HE) Buk Bijela u BiH, o čemu im Crna Gora nije dostavila bilo kakve informacije, posebno zbog mogućeg uticaja na bogatu riblju faunu rijeke Tare. "UNESCO je iskazao i zabrinutost zbog informacije iz Srbije da je to projekat prvi od tri planirane izgradnje hidroelektrana na slivu gornje Drine, s obzirom na važnost neprekidnog toka rijeke za očuvanje migratornih ribljih vrsta", navodi se u dokumentu. Stoga Komitet traži od BiH i Srbije da, u saradnji sa Crnom Gorom, izvrše procjenu uticaja svih tih projekata, piše u analizi. Dodaje se da treba razmotriti uticaj HE Komarnica kod Šavnika i njeno širenje na Park prirode koji se graniči sa nacionalnim parkom Durmitor. Preporučuju da se taj projekat ne odobri ukoliko bi mogao imati negativne posljedice na životnu sredinu. Koncesioni akt za izgradnju HE Komarnica je Vlada Crne Gore usvojila u avgustu 2020.godine, i njime bi se koncesija za vodotok dodijelila Elektroprivredi. Taj dokument je trenutno u fazi evaluacije. Komitet UNESCO-a takođe poziva Crnu Goru da ocijeni uticaj koji bi izgradnja rudnika olova i cinka u Mojkovcu, kroz koji prolazi rijeka Tara, mogla imati na okolinu. Švajcarska kompanija Tara Resources tu planira da otvori rudnik Brskovo, čemu se ekolozi i dio građana protivi. Kao ključne probleme na Durmitoru Agencija za zaštitu prirode navodi da je površina nacionalnog parka zbog ilegalne gradnje smanjena za oko 7.000 hektara. Uz to se nastavlja ilegalna sječa šuma, pri čemu je samo prošle godine na jednoj lokaciji posječeno 248 kubika stoljetnih smrča i jela. NVO Green home podsjeća da su u Crnoj Gori u poslednjih pet godina bile dvije misije UNESCO-a koje su dale set preporuka za nacionalni park. "Te preporuke ne da nismo primijenili, nego otvaramo nove probleme što dodatno ugrožava status Durmitora na UNESCO listi", kaže Vuković. Zahtjev UNESCO-a: Moratorijum na gradnju u Kotoru Crna Gora nije dostavila niz dokumenata potrebnih za procjenu stanja u zaštićenom području Kotora piše u analizi. UNESCO do danas čeka i pojašnjenje zašto je u Kotoru prestao moratorijum na gradnju 2020. godine, te pozivaju na njegovu obnovu. "Poziva se Crna Gora da obnovi moratorijum na izgradnju (u Kotoru) sve dok kompletan paket mjera planiranja i zaštite ne bude na snazi, kako bi se prilagodili održivom razvoju", navodi se u izvještaju. U Opštini Kotor smatraju da bi uvođenje ponovnog moratorijuma na gradnju "bio korak unazad", dodajući da se zalažu za dodatne mehanizme monitoringa, piše u komentarima koje je predsjednik Opštine Vladimir Jokić uputio UNESCO-u: "Uvođenje novog moratorijuma kad institucije još uvijek ne mogu da odgovore na brojne zahtjeve koji su morali biti pauzirani tokom trajanja prethodnog moratorijuma, izazvao bi snažno protivljenje lokalnog stanovništva i pospješio nelegalne intervencije". Kao razloge što revizija Plana upravljanja nije zavrsena još od 2018.godine, Jokić navodi pandemiju i "brojne izbore na državnom i lokalnom nivou", te dodaje da se čeka formiranje nove Vlade i Savjeta za upravljanje područjem Kotora. Kamenolomi na području svjetske baštine Eksperti UNESCO-a upozoravaju da je na području Kotora odobrena izgradnja tri kamenoloma, a da im o tome nisu unaprijed dostavljene nikakve informacije. O tome očekuju pojašnjenje, kao i za planove da se otvore još tri kamenoloma. U EPA kažu da je je izdavanje dozvole za tri kamenoloma iznad Risna zaustavljeno do izjašnjenja UNESCO, uprkos tome što Ministarstvo kapitalnih investicija (MKI) i Opština Kotor smatraju da kamenolomi nisu sporni. Takođe u Opštini Kotor kažu da kamenolomi nisu njihova odgovornost. Nacionalna komisija za UNESCO, kojom predsjedava ministarka Maša Vlaović, formirana u julu 2022. godine, do sada se nije sastajala.