Igor Popović, predstavnik Kancelarije za Kosovo u Vladi Srbije, priveden je 18. jula na Kosovu, saopštila je Kancelarija. Popović je pomoćnik Petra Petkovića, šefa ove Kancelarije u Srbiji, zadužen za pravna pitanja. On je uhapšen nakon što je u Orahovcu govorio protiv Oslobodilačke vojske Kosova (OVK), javili su mediji na Kosovu. U govoru Popović je nazvao OVK "terorističkom" organizacijom. Kancelarija za Kosovo je 18. jula saopštila da je Popović priveden nakon što je "prisustvovao obeležavanju godišnjice stradanja Srba orahovačkog kraja od ruke zločinačke UČK (OVK)". Kako tvrde, on je priveden "zbog svoje izjave nakon pomena, samo zato što je pravim imenom nazvao one koji su ubili 47 Srba i Roma i kidnapovali više od stotinu nevinih ljudi tokom jula 1998. godine". Iz Kancelarije su saopštili da iza hapšenja stoji premijer Kosova Aljbin (Albin) Kurti. "Direktor Kancelarije za KiM o privođenju svog saradnika odmah je obavestio Brisel i zahtevao njegovo hitno oslobađanje, kao i zaštitu misija koje deluju na prostoru KiM", piše u saopštenju. Radio Slobodna Evropa zatražio je potvrdu od Kosovske policije u vezi sa izveštajima o hapšenju, ali još nije dobio odgovor. Oslobodilačka vojska Kosova (OVK) bila je političko-vojna snaga koja se borila za oslobođenje Kosova od srpske vlasti u periodu 1990-1999. Specijalizovana veća Kosova u Hagu istražuju ratne zločine za koje se sumnja da su ih počinili pripadnici Oslobodilačke vojske Kosova nad etničkim manjinama i političkim rivalima od januara 1998. do decembra 2000. godine.

Sjedinjene Američke Države odbile su sporazum koji su usvojile članice Svetske zdravstvene organizacije(SZO), a koji ima za cilj unapređenje priprema za buduće pandemije, nakon što je globalni odgovor na pandemiju korona virusa bio haotičan – saopštila je američka vlada. Stejt department i Ministarstvo zdravlja SAD saopštili su da su zvanično preneli odbijanje SAD da sprovedu sporazum, koji je usvojen u maju u Ženevi, nakon tri godine pregovora. Cilj sporazuma je da obezbedi da lekovi, terapije i vakcine budu dostupni širom sveta u slučaju neke buduće pandemije. Dokument obavezuje farmaceutske kompanije koje učestvuju u sporazumu da garantuju da će 20 odsto vakcina, lekova i testova biti podeljeno Svetskoj zdravstvenoj organizaciji (SZO) tokom pandemije, kako bi siromašne zemlje imale pristup tim sredstvima. Američki pregovarači su napustili pregovore nakon što je predsednik SAD, Donald Tramp, pokrenuo 12-mesečni proces povlačenja SAD iz ove agencije, ubrzo po početku svog novog predsedničkog mandata. Sjedinjene Američke Države su najveći finansijski donator SZO-a. "Terminologija korišćena u amandmanima iz 2024. godine je nejasna i opšta, što ugrožava koordinisani međunarodni odgovor SZO-a, jer se fokusira na političke pojmove poput solidarnosti, a ne na brze i efikasne akcije", navodi se u zajedničkoj izjavi američkog državnog sekretara Marka Rubija i sekretara za zdravstvo Roberta F. Kenedija Mlađeg. Svetska zdravstvena organizacija proglasila je korona virus pandemijom 11. marta 2020. godine. Od tada je više od 7 miliona ljudi preminulo širom sveta. Sjedinjene Države beleže najveći broj žrtava, a slede Indija i Brazil.

Aplikacija za razmjenu poruka WhatsApp uskoro bi mogla biti blokirana u Rusiji jer zakonodavci pooštravaju ograničenja za digitalne platforme iz "neprijateljskih država". "Vrijeme je da se WhatsApp pripremi za svoj izlazak s ruskog tržišta", rekao je Anton Gorelkin, zamjenik šefa Odbora Dume za informacijsku politiku, u objavi na Telegramu. Očekuje se da će aplikacija, u vlasništvu giganta Meta, biti dodana na listu zabranjenih aplikacija zbog svojih veza sa zapadnim zemljama, rekao je. Nakon dekreta koji je 2021. godine potpisao ruski predsjednik Vladimir Putin, ruska vlada je počela sastavljati listu "neprijateljskih država", u početku uključujući Sjedinjene Američke Države i Češku Republiku. Lista je proširena nakon rata u Ukrajini te uključuje cijelu Evropsku uniju. U junu je ruski parlament usvojio zakon o stvaranju državne aplikacije za razmjenu poruka. Tad je rečeno da će vladine usluge biti uključene u aplikaciju za razmjenu poruka, koja bi se mogla zvati Max. Otkako je prije tri godine počeo ruski rat u Ukrajini, Moskva je značajno povećala cenzuru i kontrolu nad internetom. U četvrtak je Parlament usvojio novi zakon kojim se kažnjava sa 64 dolara svaka pretraga online sadržaja koji vlasti klasifikuju kao "ekstremistički". Platforme koje kritiziraju elitu, uključujući Fondaciju za borbu protiv korupcije, koju je osnovao pokojni opozicioni lider Aleksej Navaljni, nalaze se među ciljanim stranicama. Do sada u Rusiji nije postojao propis kojim se zabranjuje besplatno online pretraživanje, a mnoge nezavisne i zapadne medijske web stranice su blokirane.

"Politički voluntarizam." Tim rečima istoričarka Branka Prpa za RSE komentariše odluku Vlade Srbije da kalendaru državnih obeležavanja od naredne godine pridoda nekoliko istorijskih događaja, kao " datuma od nacionalnog značaja". Među njima su događaji iz ratova devesetih - bitka na planini Paštrik na jugu Kosova, te proterivanje srpskih civila iz Zapadne Slavonije u hrvatskoj akciji "Bljesak". Između ostalog, obeležavaće se i Dan nesvrstanih i akcija "Halijard" ili "Vazdušni most" iz Drugog svetskog rata. Odluka je doneta na predlog Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja. "Prilikom izbora događaja Odbor Vlade za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova Srbije pre svega se rukovodio kriterijumima istorijskog značaja za nacionalni identitet, stradanjima srpskog naroda, kao i značajem konkretnog događaja za formiranje savremene istorijske svesti i kulture sećanja", kazali su iz Ministarstva u odgovoru za RSE. Istoričarka Branka Prpa ukazuje na to da je "selektovanje istorije, zapravo falsifikovanje istorije". "Ne možete vi istoriju posmatrati selektivno tako što ćete iz korpusa istorijskih događaja izvući jedan i reći to je relevantno, ovo drugo nije", dodala je Prpa. Ističe da je istorija kao nauka "jedina relevantna" za ocenu nekih događaja iz prošlosti i "njihove težine u odnosu na celokupnu istorijsku sliku". "Za to služe naučni kriterijumi. Partijska i ideološka grupacija koja je trenutno na vlasti misli da ona može da bira datume koji su za nju relevantni u istoriji ove države i naroda, što mislim da nije njihov posao", rekla je ona za Radio Slobodna Evropa. Kako su događaji odabrani?Kako su za RSE rekli iz Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, na čiji predlog je proširen spisak događaja koje će država svečano obeležavati, odabiru su prethodili "predlozi i mišljenja relevantnih institucija". "Pre svega Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja kao resornog ministarstva nadležnog za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova Srbije, kao i organizacija iz oblasti boračko invalidske zaštite, potomaka stradalih i udruženja koja se bave negovanjem tradicija oslobodilačkih ratova Srbije", naveli su. Dodaju da "javna rasprava u ovom slučaju nije bila sprovedena, jer ne predstavlja obaveznu proceduru". Napomenuli su da su, ipak, u "procesu pripreme razmatrani brojni predlozi i inicijative iz stručne i društvene javnosti", ne navodeći konkretne institucije ili pojedince. "Cilj uvođenja ovih datuma u zvanični kalendar državnih obeležavanja jeste kultura sećanja, podizanje svesti o istorijskim događajima od značaja za srpski narod i odavanje pošte žrtvama i učesnicima u borbama za očuvanje teritorijalnog integriteta i nacionalnog dostojanstva", poručili su na kraju. Bitka na PaštrikuMinistarstvo je, pored ostalog, izabralo da će se uz najviše državne i vojne počasti obeležiti bitka na planini Paštrik u blizini Prizrena, na tadašnjoj jugoslovensko-albanskoj granici u vreme NATO bombardovanja 1999. Tu su se sukobili pripadnici Vojske Jugoslavije i Oslobodilačke vojske Kosova (OVK). Ovi sukobi se na Kosovu tretiraju kao jedna od borbi za oslobođenje Kosova, a u Srbiji kao odbramena bitka tadašnjih jugoslovenskih snaga. Kako se procenjuje, na obe strane stradalo je na desetine boraca. Istoričarka Branka Prpa kaže da je svaki narativ koji podrazumeva veličanje žrtava "antiistorijski". "Jer istorija mora biti znanje o prošlosti, a ne mitologizacija žrtava i krvi. To ne sme da se radi", ukazuje. Istovremeno, u Srbiji se negiraju zločini koje je vojska i policija na Kosovu počinila nad albanskim civilnim stanovništvom. Akcija 'Bljesak'Drugi datum iz novije istorije kojem su vlasti u Srbiji dale karakteristiku "od nacionalnog značaja" jeste akcija "Bljesak". Reč je o akciji kojom su hrvatske vojne i policijske snage 1. i 2. maja 1995. godine vratile u hrvatski ustavnopravni poredak Zapadnu Slavoniju, koju su do tada pod kontrolom držale snage samoproglašene Republike Srpske Krajine. Prema podacima iz Srbije, tom prilikom je ubijeno 283 Srba, od kojih 55 žena i 11 dece, te proterano oko 15.000. Sa druge strane, prema izveštaju Hrvatskog helsinškog odbora za ljudska prava, u akciji "Bljesak" ubijena su 83 srpska civila. Od tog broja, njih 30 ubijeno je u napadima na izbegličke kolone, a 53 osobe su ubijene u svojim kućama. U akciji su poginula 42 pripadnika hrvatske vojske i policije, a 162 su ranjena. Hrvatske nevladine organizacije koje se bave ratnim zločinima upozorile su u više navrata da još nisu rasvetljeni i procesuirani svi zločini tokom "Bljeska", te ukazale na važnost pronalaska nestalih. Ovu akciju u Srbiji zovu "zločinačkom", dok je u Hrvatskoj veličaju i svečano obeležavaju uz prisustvo najviših zvaničnika. Istoričarka Branka Prpa ukazuje na problem različite interpetacije istorijskih događaja. "Naročito je problematično baviti se decentnom prošlošću s kojom smo mi suvremenici. Jer to je prošlost o kojoj imamo subjektivno mišljenje. Suviše smo svi involvirani u to", ističe. Smatra da su to su "ozbiljna pitanja od kojih ne treba praviti dnevno-političke poene". Kaže da "svi imaju pravo na obeležavanje i na sećanje na neke događaje", ali to ne treba da određuje država. "Mi smo još uvek posttraumatično društvo izašlo iz ratova i nije vreme za tu vrstu elaboracije. Te stvari treba ostaviti istoričarima, koji mogu međusobnim dijalozima i istraživanjima da te stvari rešavaju, država i vlast ne treba u to da se petljaju", dodala je. Operacija "Halijard"Operacija "Vazdušni most", poznata i kao operacija "Halijard" je bila akcija spasavanja savezničkih snaga u Drugom svetskom ratu Kancelarije za strateške usluge (OSS) obaveštajne službe Sjedinjenih Američkih Država (SAD), osnovane tokom Drugog svetskog rata. Cilj misije bio je da se spasi više od 500 vazduhoplovaca iz oborenih savezničkih aviona koji su u leto 1944. godine bili raštrkani po planinama Srbije. U spašavanju savezničkih vazduhoplovaca su učestvovali četnici Draže Mihailovića, koji su tokom rata počinili neke od najtežih ratnih zločina. Obeležavanjima godišnjice misije "Halijard" u Srbiji u više navrata su prisustvovali američki diplomatski predstavnici, zajedno sa zvaničnicima iz Srbije. Taj datum od naredne godine biće i u kalendaru državnih obeležavanja. "Istorija se ne falsifikuje davanjem pogrešnih datuma, na primer, nego time što izaberete jedan događaj bez konteksta, bez onoga što mu je prethodilo i što se dogodilo posle i onda tako menjate istorije jer se fokusirate na jedan detalj", komentariše takvu odluku istoričarka Branka Prpa. Ukazuje da niko iz vlasti "ne govori o zločinima koje su počinili (četnici Draže Mihailovića), a koji su dokumentovani". "Morbidan je pokušaj da se oni rehabilituju, da se proglase antifašistima pored svih žrtava i zločina koje su napravili. Oni nemaju nijednu bitku ozbiljnu protiv Nemaca. Nisu se borili protiv okupatora, nego protiv partizana, antifašističkog pokreta, svog vlastitog naroda koji je bio drugačijeg političkog opredeljenja", dodaje. Dragoljuba Mihailovića, komandanta Jugoslovenske vojske u otadžbini, posleratne vlasti 1946. streljale su zbog ratnih zločina i saradnje sa nacističkim okupatorom. Viši sud u Beogradu je 2015. godine poništio tu presudu, sa obrazloženjem da je suđenje Mihailoviću bio političko-ideološki proces komunističkog režima. Sud je, međutim, napomenuo da se nije bavio utvrđivanjem činjenica da li je Mihailović bio ratni zločinac, već isključivo sudskom procedurom. U Srbiji će se obeležavati i Dan nesvrstanihOdluka Vlade Srbije je i da se 1. septembar ubuduće obeležava kao Dan nesvrstanih. Pokret nesvrstanih je najveća grupacija država posle Ujedinjenih nacija, a osnovan je polovinom 20. veka u jeku Hladnog rata, kao protivteža suprotstavljenim blokovima pod vođstvom tadašnjeg Sovjetskog saveza (SSSR) i Sjedinjenih Američkih Država (SAD). "U cilju sećanja na istorijsku ulogu Beograda u osnivanju tog pokreta i potvrde strateškog opredeljenja Srbije da ostane dosledna politici mira, saradnje i ravnopravnosti među narodima", saopšteno je 17. jula. Komenatrišući tu izjavu, Branka Prpa smatra da je na vlastima u Srbiji da naprave spomen obeležje i da objasne značaj i ulogu Beograda i tadašnje SFR Jugoslavije u osnivanju Pokreta nesvrstanih i na taj način doprinesu kulturi sećanja. "Međutim, ne možete sada jednu istorijsku formulu primenjivati u savremenosti koja ni po čemu ne liči na ono vreme. Ne možete u istoriji tražiti modele za drugo vreme ili za budućnost", dodaje. "Mislim da svima nedostaje jedna bolja vizija budućnosti za koju se više ne treba okretati u prošlost", kazala je. Smatra i da se u tome naslućuju i nastojanja povlačenja paralele između predsednika SFRJ Josipa Broza Tita i aktuelnog predsednika Srbije Aleksandra Vučića. "To je takođe već viđeno. To je radio i Slobodan Milošević. Savetujem mu (Aleksandru Vučiću) da to ne radi", zaključuje. Josip Broz Tito bio je komandant jugoslovenske partizanske vojske u Drugom svetskom ratu, predsednik Saveza komunista Jugoslavije i doživotni maršal i predsednik nekadašnje Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ). Josip Broz preminuo je 4. maja 1980, a zemlja čiji neprikosnoveni lider je bio raspala se u ratu početkom devedesetih. Važio je za revolucionara koji je 1948. godine odbio ideju vođe Sovjetskog Saveza Josifa Visarionoviča Staljina da Jugoslavija bude pod kontrolom Moskve. Od tada je Jugoslavija bila neutralna zemlja koja je svoju poziciju ozvaničila 1. septembra 1961. u Beogradu osnivanjem Pokreta nesvrstanih, organizacije sa 120 država koje nisu želele da se opredele za Istok ili Zapad tokom Hladnog rata.

Sudsko ročište zakazano za petak protiv trojice optuženih za terorizam i teška krivična djela u slučaju "Banjska" - u kojem je u septembru 2023. ubijen narednik Policije Kosova - odgođeno je za ponedjeljak zbog odsustva svjedoka kojeg je pozvalo Tužilaštvo. Sudija Arben Hoti rekao je da je svjedok A2, koji je trebao biti saslušan tokom cijelog dana, odsutan, pa je ročište odgodio za ponedjeljak. "Napominjem da zbog odsustva svjedoka nema uslova za nastavak suđenja", rekao je Hoti. Nekoliko pripadnika Policije Kosova svjedočilo je za tužilaštvo do sada od početka slučaja "Banjska" 17. aprila. Svjedočili su o tome kako su se suočili s grupom naoružanih Srba kada su napadnuti u noći 24. septembra 2023. u selu Banjska, Zvečan, gdje je ubijen njihov kolega, narednik Afrim Bunjaku. U razmjeni vatre koja je uslijedila, ubijena su još tri napadača. Vladimir Tolić, Blagoje Spasojević i Dušan Maksimović, trojici od 45 optuženih za napad u Banjskoj, sudi se na Osnovnom sudu u ovom slučaju. Sva trojica optuženih su pred sudom negirala optužbe i tvrdila da nisu imali namjeru nikoga ubiti, a kamoli ujediniti sjeverno Kosovo sa Srbijom, kako se navodi u optužnici. Milan Radoičić, bivši potpredsjednik Srpske liste – najveće srpske stranke na Kosovu – koja uživa podršku zvaničnog Beograda, preuzeo je odgovornost za oružani napad. Za Radoičića i još 41 optuženog u ovom slučaju, koji su na slobodi, tužioci su tražili suđenje u odsustvu, ali je Osnovni sud odbacio njihov zahtjev kao "neosnovan". Četrdeset dvoje osumnjičenih se tereti za terorizam, teška krivična djela protiv ustavnog poretka i sigurnosti Kosova, dok se Radoićić tereti i za omogućavanje i finansiranje izvršenja terorizma, kao i za pranje novca. Sud je u aprilu izjavio da bi njihovo suđenje trebalo da se nastavi nakon hapšenja i izručenja Kosovu. Šta sadrži optužnica u slučaju 'Banjska'?Specijalno tužilaštvo Kosova, između ostalog, tereti optužene u slučaju Banjska za terorističke akte i krivična djela protiv ustavnog poretka i sigurnosti Kosova. Tužilac u ovom slučaju, Naim Abazi, ranije je izjavio da su optuženi imali različite uloge unutar kriminalne grupe, "od organizovanja i vođenja terorističkih aktivnosti, do finansiranja i pranja novca". U optužnici se navodi da je ova grupa, upotrebom nasilja teškim naoružanjem, pokušala da "odvoji sjeverni dio teritorije Republike Kosovo, odnosno općine naseljene srpskom većinom, i da taj dio teritorije pripoji Republici Srbiji". Milan Radoićić je identificiran kao vođa ove grupe, za kojeg se kaže da je igrao važnu ulogu u koordinaciji napada i kriminalnih aktivnosti. Radoićić se nalazi na crnoj listi Sjedinjenih Američkih Država i Ujedinjenog Kraljevstva zbog veza s međunarodnim organiziranim kriminalom i korupcijom. Na Kosovu se povezuje i s ubistvom jednog srbijanskog opozicionog političara, kao i sa zastrašivanjem svjedoka u sudskom postupku zbog nekoliko nelegalnih gradnji. U optužnici Tužilaštvo navodi 34 spisa dokaza, uključujući video snimke, analize elektronskih uređaja, različite odgovore iz Luksemburga, Bosne i Hercegovine, banaka i raznih institucija, izjave svjedoka itd. Kosovske vlasti opisuju napad u Banjskoj kao teroristički čin i optužuju Srbiju da stoji iza njega. S druge strane, Srbija je negirala bilo kakvu umiješanost u napad u Banjskoj, dok je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić naglasio da za Beograd ovaj napad nije teroristički, ali se istražuje. Međunarodna zajednica je oštro osudila napad u Banjskoj i zatražila da se odgovorni privedu pravdi.

Naftna industrija Srbije (NIS) saopštila je 18. jula da je podnela Ministarstvu finansija SAD novi zahtev za odlaganje pune primena sankcija i omogućavanje nastavka operativnog rada kompanije. Zahtev se odnosi na period posle 29. jula, odnosno nakon isteka roka predviđenog prethodnom licencom izdatom 26. juna. Do sada su kompaniji u četiri navrata izdate specijalne licence Kancelarije za kontrolu stranih sredstava (Office of Foreign Assets Control – OFAC) pri Ministarstvu finansija Sjedinjenih Američkih Država kojima je odložena puna primena sankcija, navodi se na sajtu NIS-a. Kako se navodi na sajtu kompanije, NIS je uputio 14. marta Ministarstvu finansija SAD i zahtev za uklanjanje sa liste sankcija (Specially Designated Nationals) "što predstavlja kompleksan proces". Kompanija NIS sankcionisana je zbog takozvanog "sekundarnog rizika" odnosno zbog povezanosti sa ruskim Gasprom njeftom, koji se nalazi pod zapadnim sankcijama zbog ruske invazije na Ukrajinu. U međuvremenu, Gasprom njeft je preneo oko pet odsto svog udela na Gasprom, rusku kompaniju koja nije obuhvaćena zapadnim sankcijama, tako sada udeo Gasprom njefta u NIS-u iznosi manje od 50 odsto (44,85). Ruske kompanije i dalje imaju većinski udeo u NIS-u i sa promenjenom vlasničkom strukturom. NIS je jedina kompanija u Srbiji koja se bavi istraživanjem, proizvodnjom i preradom nafte i proizvodnjom prirodnog gasa.

Viši sud u Novom Sadu saopštio je 18. jula da je doneo presudu kojom se državno preduzeće "Infrastruktura železnice Srbije" i država Srbija obavezuju da isplate naknadu štete za pretrpljenu duševnu bol četvoro ljudi zbog smrti srodnika. Radio-televizija Srbije (RTS) navodi da je reč o članovima porodice nastradalih prilikom pada nadstrešnice. Oni su obavezani da ispate tužiocima B.R, B.P. i I.R. iznos od po 5.000.000 dinara (oko 42.600 evra), a tužilji M.R. iznos od 4.500.000 dinara (oko 38.400 evra) sa zakonskom zateznom kamatom, navodi se u saopštenju. Protiv ove presude dozvoljena je žalba Apelacionom sudu u Novom Sadu. U padu nadstrešnice na Železničkoj stanici u Novom Sadu 1. novembra 2024. poginulo je 16 ljudi. Nadstrešnica je pala četiri meseca nakon što je zgrada svečano otvorena posle trogodišnje rekonstrukcije. Ova tragedija dovela je do višemesečnih protesta i blokada fakulteta u Srbiji na kojima se traži odgovornost vlasti za nesreću.

Osnovni sud u Prištini odredio je jednomesečni pritvor Bojanu Jevtiću, koji je dan ranije uhapšen u okviru zajedničke akcije bezbednosnih institucija Kosova zbog sumnje na špijunažu za bezbednosne strukture Srbije. "Sud je procenio da bi, ako okrivljeni bude pušten na slobodu, mogao uticati na dokaze i svedoke i mogao bi ponoviti isto krivično delo ili bi mogao počiniti druga krivična dela pod istim ili težim okolnostima", navodi se u saopštenju suda. Bojan Jevtić je bio poručnik pri graničnoj policiji Kosova ne prelazu Bela Zemlja ali je nakon hapšenja Policijski inspektorat preporučio njegovu suspenziju. Tužilaštvo je 17. jula saopštilo da je tokom pretresa Jevtićeve kuće u okolini Kamenice zaplenjen dokazni materijal kao što je poverljiva dokumentacija kosovske policije, telefoni, USB memorija, pištolj, municija, gotovina u vrednosti od 10.000 evra, dva miliona srpskih dinara i 600 švajcarskih franaka. Tužilac Bekim Kodraljiu (Kodraliu) je novinarima rekao da su ovi dokazi potvrda da se osumnjičeni bavi nezakonitom aktivnošću. Jevtićev advokat, Miloš Nikolić je ranije rekao da je njegov klijent pripadnik policije od 2002. godine, te zatražio da mu se odredi kući pritvor uz kauciju od 15.000 eura. Napomenuo je i da je Bojan Jevtić spreman da sarađuje do okončanja postupka i da će biti dostupan pravosudnim organima i da će sarađivati. Beograd se za sada nije oglašavao o ovom slučaju. Ministar unutrašnjih poslova Kosova Dželjalj Svečlja (Xhelal Svecla) je 17. Jula rekao da je Bojan Jevtić šesta uhapšena osoba zbog slučajeva špijunaže, te da će "ista sudbina zadesiti svakoga ko pokuša da potkopa rad i ulogu poverenu policiji". U prethodnom periodu je uhapšeno nekoliko Srba i Albanaca zbog sumnje da su špijunirali za obaveštajne službe Srbije. Pod špijunažom se na Kosovu podrazumeva tajna aktivnost prikupljanja, prenošenja ili distribucije osjetljivih informacija drugoj državi, organizaciji ili grupi. Prema Krivičnom zakonu Kosova, špijunaža se smatra teškim krivičnim delom i kažnjiva je sa najmanje pet godina zatvora, u slučaju osuđujuće presude. Početkom juna Osnovni sud u Prištini osudio je Aleksandra Vlajića na pet godina zatvora, nakon što se izjasnio krivim za optužbe da se kao pripadnik bezbednosno informativne agencije Srbije (BIA) bavio špijunažom. U međuvremenu je za "špijunažu" početkom marta ove godine uhapšena i ženska osoba iz srpske zajednice na severu Kosova pod inicijalima J.Đ. Ona je bila zaposlena u OEBS-u (Organizacija za evropsku bezbednost i saradnju) na Kosovu, dok su mediji naveli da se radi o "špijunu" BIA-e. Bezbednosno informativna agencija Srbije se nije oglašavala tim povodom. Prethodno je Specijalno tužilaštvo Kosova 20. februara podiglo optužnicu i protiv dva Kosovska Albanca, Bedri (Shabani) Šabanija i Muharema Ćerimija (Muharrem Qerimi) zbog sumnje da su počinili krivično delo špijunaža. Oni su se izjasnili da nisu krivi po optužbama da su davali informacije srpskoj BIA-i o bezbednosnim institucijama Kosova, o Oslobodilačkoj vojsci Kosova i masakru u Račku. Iz BIA-e su, međutim, demantovali bilo kakvu povezanost sa ovim uhapšenima na Kosovu, te dodali da je reč o "pokušaju plasiranja lažnih vesti" od strane Prištine.

Iskustvo i znanje profesora Vladimira Goatija bili su od nemerljive važnosti u razumevanju problema srpskog društva, poručili su govornici na komemoraciji povodom njegove smrti 17. jula u Beogradu. Vladimir Goati, osnivač i dugogodišnji predsednik antikorupcijske organizacije Transparentnost Srbija, preminuo je 16. jula u 86. godini života. Nemanja Nenadić, programski direktor Transparentnosti Srbija, rekao je da je tokom saradnje duge 17 godina od profesora Goatija naučio mnogo. "Pamtim njegove reči da nema primene norme ako nema predviđene sankcije. I da ne može biti napretka u borbi protiv korupcije ukoliko ne postoje stabilne i nezavisne institucije", naveo je Nemanja Nenadić. Vladimir Goati, pravnik po obrazovanju, od 2001. do 2009. bio je član Saveta Vlade Srbije za borbu protiv korupcije. Bio je, između ostalog, i na čelu Instituta društvenih nauka u Beogradu. Ekonomista Danilo Šuković, kolega iz Instituta, rekao je da su drugovali skoro pola veka i da Goati ostaje upamćen kao svestrani stručnjak. "Zbog profesionalnih i ljudskih kvaliteta zvali smo ga Veliki Vladimir. Isticao se integritetom i autoritetom, a kao bespoštedni borac protiv korupcije bio je znan ne samo u Srbiji, već u Evropi i u svetu", istakao je Šuković. Vladimir Goati bio je i analitičar političkih i društvenih procesa na prostoru bivše Jugoslavije. Predavao je na univerzitetima u Ljubljani, Bordou, Podgorici i Beogradu. Rođen je 1939. godine u Mostaru. Doktorirao je iz oblasti političkih nauka na Fakultetu političkih nauka u Beogradu 1973, bavio se i proučavanjem političkih stranaka, izbornog sistema i tranzicije ka demokratiji. Karijeru je započeo kao istraživač i predavač. Kao naučnik se afirmisao u Centru za političke studije i javno mnjenje pri Institutu za društvene nauke, gde je od 1976. do 1983. godine bio upravnik Centra za istraživanje javnog mnjenja, a od 1983. do 1989. na čelu poslovnog odbora Instituta društvenih nauka. Bio je i predsednik Naučnog veća Instituta od 1990. do 2003. Autor je knjiga, studija i naučnih članaka, kao što su "Politička sociologija", "Savremene političke partije", "Izbori i izborni sistemi", "Ideologije i društvena stvarnost", "Partijske borbe u Srbiji u postoktobarskom razdoblju", "Politička anatomija jugoslovenskog društva".

Univerzitet Crne Gore potpisao je Memorandum o saradnji sa kineskim Nacionalnim superračunarskim centrom iz Đinana koji se, prema podacima američkog Ministarstva trgovine, nalazi na listi sankcionisanih od 2021. zbog navodne povezanosti s kineskom vojnom industrijom. Memorandum predviđa naučnu i istraživačku saradnju u oblasti kriptografije, vještačke inteligencije i sajber bezbjednosti. Dokument su potpisali rektor Univerziteta Crne Gore Vladimir Božović, i sekretar partijskog komiteta kineskog centra, Yuli Wang. "Ovim otvaramo vrata strateškoj saradnji u oblastima koje oblikuju budućnost digitalne bezbjednosti i tehnologije, od kriptografskih protokola i vještačke inteligencije, do blokčejna i zajedničkih istraživačkih platformi", kazao je Božović. Cilj je, kako je dodao, i izgradnja čvrstih veza između akademskih zajednica Crne Gore i Kine. Kako je saopšteno istraživaće se optimizacija algoritama vještačke inteligencije, dizajn arhitektura za sajber bezbjednost, primjena blokčejn tehnologije za zajedničko treniranje AI modela, uz očuvanje privatnosti podataka, kao i uspostavljanje zajedničke platforme za verifikaciju kriptografskih algoritama. Zašto je Nacionalni superračunarski centar pod sankcijama SAD?Nacionalni superračunarski centar u Đinanu nalazi se od aprila 2021. godine na američkoj Entity List, spisku subjekata pod sankcijama američkog Ministarstva trgovine. Prema navodima američkog Biroa za industriju i bezbjednost (BIS), ovaj i još šest kineskih centara povezani su s programima modernizacije kineske vojske i razvojem oružja, uključujući hipersonične rakete i potencijalno oružja za masovno uništenje. Sankcije u praksi onemogućavaju ovim firmama pristup savremenim američkim tehnologijama, posebno u oblasti čipova i softvera, zbog sumnji da bi te tehnologije mogle biti upotrebljene u vojne svrhe. Kina negira ove optužbe i tvrdi da su sve njene aktivnosti isključivo civilne i razvojne prirode, kao i "unutrašnja stvar Kine". Navode i da će nastaviti da razvijaju sopstvene tehnološke kapacitete bez obzira na američke mjere. Zbog toga je za većinu tehnoloških transfera iz SAD ka ovom centru potrebna posebna izvozna dozvola, uz "pretpostavku odbijanja". Nova dimenzija kineske prisutnosti?Saradnja Crne Gore sa ovim Centrom dio je intenzivnijeg kineskog prisustva u Crnoj Gori, prvenstveno kroz infrastrukturne projekte. Najistaknutiji među njima je izgradnja autoputa Bar–Boljare, koji je gradio kineski CRBC, kreditom kineske Exim banke čije je vraćanje prijetilo da Crnu Goru uvede u "dužničko ropstvo". I pored toga Kina je partner Crne Gore u izgradnji infrastrukturnih radova. Tu su i brojne donacije institucijama, sporazumi u kulturi i obrazovanju, studentske razmjene, studijska putovanja novinara u Kinu. U izvještaju Reportera bez granica iz 2023. se navodi da je Kina "najveći zatvor za novinare na svijetu" sa više od 100 pritvorenih novinara. U poslednjem izveštaju iz maja 2024. ističe se da je Kina među deset najopasnijih država svijeta za medijske radnike. Zvanična Kina, tvrdi da nijedna od njenih aktivnosti nije politički motivisana niti predstavlja prijetnju Crnoj Gori.

Crnogorska policija uhapsili je tri osobe zbog napada na predsjednika opštine Budva Nikolu Jovanovića, koji se dogodio u jutarnjim časovima 18. jula u ugostiteljskom objektu na budvanskoj Slovenskoj plaži. Jovan Mitrović se sumnjiči da je izvršio krivično djelo teška tjelesna povreda, dok se još dvojica Mitrovića, Vidak i Bato, sumnjiče za krivično djelo nasilničko ponašanje. Jovanović, koji je jutros prijavio policiji da je fizički napadnut od strane njemu poznatih lica, i dalje je u Kliničkom centru u Podgorici gdje je doveden nakon napada. "Jovanović je brutalno fizički napadnut od strane OKG (organizovane kriminalne grupe) 'crne trojke' Andrije Mandića, predsjednika Skupštine Crne Gore i lidera Nove srpske demokratije", saopštila je politička grupacija Budva naš grad, čiji je Jovanović predsjednik. Naveli su da su Jovanovića napala trojica Mitrovića, ocijenivši da je napad politički motivisan. "Sva trojica su bezbjedonosno interesantna lica po SOCTA dokumentu Uprave policije i funkcioneri su Nove srpske demokratije - spoj kriminala i politike", navodi se u saopštenju te politčke grupacije. Vidak Mitrović je funkcioner budvanskog ogranka Mandićeve partije i u odboru direktora državnog Morskog dobra. SOCTA je dokument Vladinog Biroa za operativnu koordinaciju o procjeni opasnosti od teškog i organizovanog kriminala u Crnoj Gori. Sukob dvije struje budvanskog DF-aIz Nove srpske demokratije, na čijem čelu Andrija Mandić, saopštili su da "osuđuju fizički obračun" u kojem je povrijeđen Jovanović . Oni su odbacili navode da je ta stranka povezana sa događajem i dodali su "da je pozadina sukoba lične prirode". Mandićeva Nova srpska demokratija okosnica je proruskog i prosrpskog Demokrtaskog fronta (DF) koji se nedavno rasformirao. Jovanović predvodi jednu od dvije struje nekad jedinstvenog budvanskog DF koji se podijelio nakon što je bivši predsjednik Milo Božović uhapšen aprila 2023, zbog sumnji da je učestvovao u švercu droge. Jovanović je ostao lojalan Božoviću. Drugu struju predvodi direktor državnog Morskog dobra Mladen Mikijelj, koji je lojalan čelniku DF-a i predsjedniku Skupštine Crne Gore Andriji Mandiću. Sukob dvije struje je kulminirao u januaru prilikom konstitutivne sjednice aktuelne vlasti u Budvi. Tada je Jovanović saopštio da je grupa bezbjednosno intersantnih lica upala na sjednicu kako bi spriječila konstutuisanje vlasti. On je u više navrata izjavio da u Novoj srpskoj demokratiji postoje kriminalne strukture, koje su i u upravljačkim strukturama Morskog dobra. Označio ih je pripadnicima tzv. budvanske grupe, koja važi za ogranak škaljarskog kriminalnog klana. Iz koalicije koju predvodi Mikijelj negirali su navode Jovanovića. Mandićevu struju na čelu sa Mikijeljem podržavaju na državnom nivou vladajuće Demokrate i Pokret Evropa sad premijera Milojka Spajića. Jovanovićev izbor za predsjednika opštine u februaru, osim liste građana "Budva naš grad" podržali su procrnogorski Evropski savez, Pokreta URA i Demokratska partija socijalista. Osude napada na JovanovićaNapad na Jovanovića su osudili premijer i predsjednik Crne Gore, Milojko Spajić i Jakov Milatović. Premijer Spajić je kazao i da očekuje hitnu reakciju nadležnih: "Ovo su alarmantne situacije, u kojima moramo zaboraviti političke razlike i učiniti sve da konačno kreiramo društvo u kojem se problemi rešavaju dijalogom, a ne nasiljem". Predsjednik Milatović je saopštio da nikome nije dozvoljeno da nasiljem ugrožava demokratski poredak i bezbjednost bilo kojeg građanina. "Nasilje ne može i ne smije biti normalna pojava u državi u kojoj zakoni važe jednako za sve. Nema izuzetaka, nema zaštićenih". Političko-mafijaški napad na Jovanovića je posljedica medijske hajke glasila Andrije Mandića, saopštio je predsjednik Skupštine opštine Budva, Petar Odžić. On je postavio i pitanje zašto policija nije ranije reagovala, ako im je Jovanović u više navrata sugerisao o kakvim se osobama radi. Napad na predsjednika Opštine Budva Nikolu Jovanovića su osudile gotovo sve partije. Odbornik i poslanik Demokratske partije socijalista u Budvi Nikola Milović je uz osudu, pozvao nadležne da hitno rasvijetle slučaj. "Jovanoviću se danima crta meta od strane predstavnika većine u Skupštini i propagandnih glasila. Pozivamo nadležne da hitno procesuiraju počinioce. Nasilje u Budvi mora stati!", naveo je Milović. Iz vladajućih Demokrata su, aludirajući na DPS, poručili da "to što je Jovanović formirao vlast sa najvećom batinaškom partijom, koja je afirmisala nasilje u Budvi, ne daje nikome za pravo da fizički nasrće na njega". Poslanik vladajućeg Pokreta Evropa sad Tonći Janović zatražio je od Vlade da razriješi člana Upravnog odbora Morskog dobra Vidaka Mitrovića, koji je osumnjičen kao jedan od napadača na Jovanovića. Iz Uprave policije Crne Gore je saopšteno da je nadležno tužilaštvo u Kotoru izdalo nalog policiji da utvrde okolnosti napada na Jovanovića i da procesuiraju izvršioce.

Dosadašnji šef Delegacije Evropske unije (EU) u Srbiji Emanuel Žofre izjavio je 18. jula da Unija ostaje potpuno posvećena podršci Srbiji na njenom putu ka članstvu i ukazao na potrebu da Srbija ubrza ključne reforme, posebno u oblasti vladavine prava, slobode medija i borbe protiv korupcije. "Iako odlazim, Evropska unija ostaje u potpunosti posvećena da korača rame uz rame sa Srbijom na njenom putu ka članstvu u EU", naveo je Žofre u pisanoj izjavi koju prenosi Delegacija EU u Srbiji. Žofre je ukazao da je napredak Srbije ka EU i dalje zajednički ključni cilj i podsetio na značaj uloge Srbije u oblikovanju budućnosti Zapadnog Balkana unutar evropske porodice. Dodao je da principi ljudskog dostojanstva, slobode, demokratije, jednakosti, vladavine prava i poštovanja ljudskih prava predstavljaju suštinu onoga za šta se EU zalaže i izrazio uverenje da su to i vrednosti kojima teže građani Srbije. Žofre je ukazao da je tokom celog mandata svedočio toj težnji među građanima Srbije i naglasio značaj nastavka zajedničkih napora u tom pravcu. Žofre je imenovan za šefa Delegacije EU u Srbiji 2021. godine i tu funkciju je obavljao do 15. jula. Otvaranje poglavlja u pristupnim pregovorima Srbije sa Unijom stoji od decembra 2021. godine. Tada je Srbija otvorila prvi klaster - set poglavlja, po novoj metodologiji usvojenoj početkom 2020. godine. U zastoju je zbog odbijanja da uskladi spoljnu politiku sa politikom Unije i uvede sankcije Rusiji zbog njene invazije na Ukrajinu. Brisel od Beograda traži i napredak u vladavini prava i dijalogu sa Kosovom. Evropska komesarka za proširenje Marta Kos izjavila je 17. jula da bi Srbija tokom jeseni mogla da otvori Klaster 3 u pristupnim pregovorima sa Evropskom unijom, ako do tada ispuni potrebne uslove, ali je ukazala da sporo napreduje u važnoj oblasti vladavine prava.

Administracija američkog predsjednika Donalda Trumpa zatražit će od suda da dopusti objavljivanje svjedočenja velike porote u slučaju osuđenog seksualnog prijestupnika Jeffreyja Epsteina. "Na osnovu apsurdne količine publiciteta koji je dat Jeffreyju Epsteinu, zatražio sam od glavne tužiteljice Pam Bondi da proizvede sve relevantno svjedočenje pred Velikom porotom, uz odobrenje suda," rekao je Trump. Ubrzo nakon njegove izjave Bondi je na mreži X napisala da je Ministarstvo pravde spremno da zatraži od suda da učini dostupnim transkripte suđenja pred velikom porotom. Pojedine Trumpove pristalice su dovodili u pitanje slučaj Epsteina nakon što je ranije ovog mjeseca iz Ministaststva pravde zaključili da nema dokaza za dugogodišnje terorije zavjere o njegovim klijentima i smrti u zatvoru 2019. godine. Tražili su da se objave dodatne informacije o slučaju, što je dovelo do rijetkog razdora unuar Trumpove baze. Trumpova odluka dolazi nakon što je rekao da će tužiti Wall Street Journal (WSJ) zbog članka u kojem se tvrdi da je "nepristojna" rođendanska čestitka s njegovim imenom poslana Epsteinu 2003. godine, prije nego što je Epstrein bio optužen za seksualne zločine. Trump kaže da je pismo lažno. Prema pisanju WSJ-a pismo je bilo dio zbirke rođendanskih čestitki koju je sastavila Epsteinova saradnica Ghislane Maxwell. Ona je 2021. osuđena na 20 godina za pomaganje Epsteinu u trgovini djecom u svrhu seksualnog iskorištavanja. Epsteinova smrt u zatvoru 2019., dok je čekao savezno suđenje, službeno je proglašena samoubistvom. Njegovo ime vezivalo se sa mnogim slavnim ličnostima uključujući bivšeg američkog predsjednika Billa Clintona, ali i britanskog princa Andrewa. Epstein je prvobitno uhapšen na Floridi 2005. godine nakon optužbi da je platio 14-godišnjoj djevojčici za seks. Desetine drugih opisale su da ih je Epstein seksualno zlostavljao. Epstein je 2008. postigao sporazum i tajno priznao krivicu za jedan slučaj, a potom odslužio 13 meseci u zatvorskom programu koji mu je omogućavao da nastavi da radi. No, 2019. Epstein će u New Yorku biti optužen za trgovinu ljudima. Optužen je da je plaćao djevojčice mlađe od 18 godina da bi izvodile seksualne radnje u njegovim kućama u New Yorku, na Floridi, ali i na njegovom privatnom otoku u periodu od 2002. do 2005. godine. Da je bio osuđen prijetila bi mu kazna zatvora od 45 godina. Izvor: Reuters, BBC

Evropska unija je odobrila novi paket sankcija protiv Rusije zbog rata u Ukrajini, uključujući i sniženje cjenovnog limita na izvoz ruske nafte. "EU je upravo odobrila jedan od svojih najsnažnijih paketa sankcija protiv Rusije do sada", izjavila je šefica evropske diplomatije Kaja Kallas. "Nastavićemo povećavati cijenu, kako bi Moskvi jedino ostala opcija da zaustavi agresiju," dodala je Kallas. Usvajanje sankcija pozdravila je i predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen. "Udaramo direktno u srce ruske ratne mašine, ciljanjem banaka, vojnih i energetskih sektora i uključenjem novog dinamičnog cjenovnog limita na naftu." Kako je pojašnjeno za Reuters najnoviji paket sankcija uključuje sniženje cjenovnog limita G7 grupe za rusku sirovu naftu na 47,6 dolara po barelu. Ova mjera je dio inicijative G7 s ciljem da se ograniči prihod Rusije od izvoza nafte širom svijeta. Cjenovni limit, koji je G7 postavio na 60 dolara po barelu 2022. godine, zabranjuje brodarskim i osiguravajućim kompanijama da učestvuju u izvozu ruske nafte po višim cijenama. Sankcije također uključuju zabranu transakcija s plinovodima Sjeverni tok i ciljanje brodova koji su dio ruske takozvane "flote u sjeni", plovila za koja se vjeruje da zaobilaze sankcije EU prevozeći uglavnom rusku naftu. Iako ruski plin trenutno ne teče kroz dva plinovoda Sjeverni tok u Baltičkom moru koji povezuju Rusiju s Njemačkom, potez zabrane transakcija ima za cilj spriječiti potencijalni nastavak takvih opskrba. Ovo je osamnaesti po redu paket ekonomskih mjera protiv Moskve od početka invazije 2022. godine, a usvojen je nakon što je Slovačka povukla višesedmičnu blokadu, nakon pregovora sa Briselom o odvojenim planovima za postepeno ukidanje uvoza ruskog gasa. Izvor: Reuters, AFP