Novi sporazum definiše aktivnosti i obaveze Severne Makedonije i Bugarske za realizaciju projekta, koji predviđa tunel dužine oko 2,4 kilometra – polovina na makedonskoj teritoriji, polovina na bugarskoj teritoriji. Time su dve zemlje otvorile put za izgradnju prekograničnog železničkog tunela na Koridoru 8 posle tri decenije, strateške veze između dve zemlje i dela evropske transportne mreže. Sporazum o pripremi, izgradnji i operativnosti prekograničnog železničkog tunela na Koridoru 8 u četvrtak su potpisali potpredsednik Vlade i ministar saobraćaja Severne Makedonije Aleksandar Nikoloski i njegov kolega iz Bugarske Grozdan Karadžov na železničkoj stanici u Đueševu. "Ovaj sporazum je san generacija s obe strane granice, nešto o čemu smo čitali i učili kao deca – da dve zemlje, dve prestonice Skoplje i Sofija, budu povezane železničkom vezom", rekao je Nikoloski na ceremoniji u Đueševu. Dve zemlje su se obavezale da će usaglasiti tehničke i finansijske aspekte projekta i da će obezbediti bespovratnu pomoć za izgradnju Koridora u skladu s evropskim standardima. Kako je navedeno, planirano je da tunel bude dug oko 2,4 kilometra, od čega 1.189 metara na makedonskoj i 1.193 metra na bugarskoj teritoriji. Bugarski ministar saobraćaja i komunikacija Grozdan Karadžov ocenio je da ovaj dan ima istorijski značaj, jer projekat otvara i obnavlja železničku prugu staru više od jednog veka. "Otvaramo, obnavljamo železnicu staru više od 100 godina. Imamo čast da ovaj projekat realizujemo s Nikoloskim", rekao je Karadžov. Potpisivanju sporazuma prisustvovali su predstavnici Evropske komisije, NATO-a, SAD, Evropske investicione banke, Evropske banke za obnovu i razvoj i Svetske banke, kao i ambasadorka SAD Anđela Ageler. Tri faze do Sofije, najteži deo tek dolaziŽeleznička pruga Skoplje-Sofija gradi se u tri faze, a procene su, kako je navedeno, da će se posle njenog završetka teretni saobraćaj povećati za više od 30 odsto, a putnički saobraćaj za 20 do 25 odsto. Prva deonica, Kumanovo – Beljakovce, dužine 30,8 kilometara je završena, a druga deonica, Beljakovce – Kriva Palanka, dužine 34 kilometra je u izgradnji i završena je oko 35 odsto. Rok za drugu deonicu je da bude završena do kraja 2026. godine. Za treću deonicu od Krive Palanke do granice s Bugarskom, koja obuhvata i tunel, tender za izbor izvođača radova trebalo bi da bude objavljen sledećeg meseca. Ta deonica je dugačka 23,4 kilometra i obuhvata 22 tunela i 52 mosta, i smatra se najsloženijim delom projekta. Paralelno s tim, planirana je izgradnja železničke pruge Kičevo-Lin na zapadnom kraku Koridora 8, kao i rekonstrukcija pruge Skoplje-Kičevo, za šta je Severna Makedonija dobila grant od 5,3 miliona evra od Evropske unije za izradu studija i tenderske dokumentacije. Tri decenije čekanjaŽeleznička veza između Severne Makedonije i Bugarske Koridorom 8 godinama je projekat s velikim političkim i ekonomskim očekivanjima, ali i s mnogim zastojima i međusobnim optužbama. Iako je izgradnja železničke pruge na makedonskoj strani počela 90-ih, tri decenije kasnije pruga još nije povezana s bugarskom železničkom mrežom. Od početka godine, dve zemlje su ponovo stavile projekat u fokus. U januaru je bugarska Vlada poslala nacrt sporazuma za pripremu, izgradnju i rad na prekograničnom železničkom tunelu koji bi trebalo da poveže dva kraja pruge. Poslednjih meseci je između Skoplja i Sofije došlo do razmene izjava i optužbi. Nikoloski je optužio Bugarsku da "ne želi da gradi železnicu", dok je njegov bugarski kolega Karadžov tvrdio da Skoplje odugovlači proces. Bugarska strana je objavila da projektuje 90 odsto nove trase između Radomira i Đueševa s ciljem povećanja brzine vozova na 160 kilometara na sat, dok je makedonska strana insistirala na zajedničkom projektu za tunel kako se ne bi gradila infrastruktura koja, kako je navela, "završava zidom".

Rekonstrukcija vlade je neizbježna, a moguće je i preraspoređivanje snaga u Parlamentu kako bi Vlada osigurala Badinterovu većinu, nakon što su vladajuće koalicije VMRO-DPMNE i VREDI (VLEN) potvrdile pobjedu na lokalnim izborima, ali kao koalicija nisu jedna drugu podržale za neke kandidate u drugom krugu - posebno u Skoplju. Princip tzv. Badinterove većine uveden je Ohridskim okvirnim sporazumom 2001. godine, kako bi se zaštitila prava manjinskih zajednica prilikom glasanja o sistemskim zakonima. Dvije vladajuće stranke potvrdile su pobjedu na lokalnim izborima s najviše osvojenih mandata za gradonačelnike, 55 za VMRO-DPMNE i deset za VREDI, rezultat koji su ostvarile nakon drugog kruga lokalnih izbora 2. novembra. Do promjene u Vladi će doći ako ništa zbog toga što jedan ministar odlazi - na lokalnim izborima za gradonačelnika skopske općine Čair izabran je ministar zaštite okoliša i zamjenik premijera Izet Medziti. Kozmetička ili suštinska promjena?Analitičari s kojima je razgovarao Radio Slobodna Evropa (RSE) očekuju da će ova mini promjena donijeti i druge rekonstrukcije u Vladi - i u pogledu resora i kadrovskih rješenja. "Sigurno će biti nekih pomjeranja, premijer je najavio reorganizaciju, moguće čak i prije Kongresa VMRO-DPMNE u decembru ili odmah nakon toga. Očekujem da će se to razjasniti do kraja godine i da će se taj trenutak iskoristiti za tu reorganizaciju", kaže Aleksandar Kržalovski, analitičar i direktor Makedonskog centra za međunarodnu saradnju (MCIC). Mickoski je još u avgustu ovog ljeta najavio rekonstrukciju nakon lokalnih izbora, s porukom da "nijedna funkcija nije zagarantovana niti vječna" i s ciljem poboljšanja kapaciteta Vlade. Skoplje, Brvenica i Kičevo su općine u kojima su koalicioni partneri imali problema s međusobnim podržavanjem kandidata. Prema podacima o niskoj izlaznosti u Saraju i Čairu i glasovima koje je aktuelni gradonačelnik Skoplja Orce Đorđievski osvojio u drugom krugu, evidentno je da glasači koalicije VREDI nisu masovno glasali za kandidata VMRO-DPMNE-a. U poređenju s prvim krugom, Đorđievski je povećao svoju podršku za oko 3.000 glasova. Broj nevažećih listića u drugom krugu za Skoplje je 10.310. Premijer Sjeverne Makedonije i lider vladajuće VMRO-DPMNE Hristijan Mickoski je takođe to priznao, ali je rekao da to neće uticati na koaliciju. "Ne mislim da nas VREDI bojkotuje. Niko ne drži glasove u svom džepu, niti ih može iz svog džepa izvaditi. Ono što smo vidjeli između dva kruga od našeg koalicionog partnera u Skoplju je iskrena posvećenost Orceu Đorđievskom. Činjenica je da birači koji su glasali za VREDI nisu izašli i podržali Orcea Đorđievskog. Pretpostavljam da je to bila takva odluka birača i da je to to", rekao je Mickoski u svom obraćanju nakon objave prvih rezultata izbora. Iako je premijer rekao da ovo neće uticati na vladajuću koaliciju, analitičari očekuju brze promjene u vladi zbog manjeg broja glasova u odnosu na prethodne izbore. "Pobijedili su, ali imaju smanjeni broj glasova. To je vidljivo i iz izlaznosti birača. Moraju pokazati više agilnosti i više inicijative. Rekonstrukcija zavisi od kadrovskog potencijala, ali i od poruka koje su stranke dobile od birača. Mislim da će premijer osvježiti kadrove u svojoj stranci, ali očekujem i „opipljivu“ rekonstrukciju u vladi, ne samo kozmetičku", kaže analitičar Besim Nebiu za RSE. Prema podacima Državne izborne komisije (DIK), u prvom krugu glasanja izašlo je 48,30 posto birača, dok je u drugom krugu izlaznost pala na 41,24 posto. S druge strane, novinar i analitičar Nazim Rashidi rekao je za RSE da "imena neće mnogo značiti u kadrovskim promjenama ako se vlada zaista ne fokusira na potrebe građana". Put do Badinterove većineZbog izbora došlo je i do promjena u sastavu poslaničke grupe VMRO-DPMNE u državnom parlamentu. Parlamentarni mandati trojice poslanika VMRO-DPMNE-a, Jane Micevski, Beti Stamenkovske Trajkoske i Dejana Prodanoskog, završili su jer su izabrani za gradonačelnike. Micevski će voditi općinu Sopište, Stamenkovska Trajkoska je buduća gradonačelnica Kisele Vode, a Prodanoski će voditi Prilep. Državna izborna komisija (DIK) utvrdila je da će sljedeći kandidati na listama zamijeniti poslanike koji su izabrani za gradonačelnike: Aleksandra Nikolovska i Martin Stojanovski iz prve izborne jedinice i Mito Andonov iz četvrte izborne jedinice. U trenutnom sastavu Makedonskog parlamenta, od ukupno 120 zastupnika, 39 su pripadnici manjina koji glasaju po Badinterovom principu (glasovi zastupnika koji pripadaju nevećinskim zajednicama). Princip tzv. Badinterove većine uveden je kako bi se zaštitila prava manjinskih zajednica prilikom glasanja o sistemskim zakonima, što znači da za određene zakone i odluke nije dovoljna prosta većina svih zastupnika, već mora postojati i većina zastupnika koji pripadaju zajednicama koje nisu u većini (Albanci, Turci, Srbi, Romi, Vlasi, Bošnjaci i drugi). Badenterova većina je potrebna za reformske ili sistemske zakone i odluke koje direktno utiču na kulturu, upotrebu jezika, obrazovanje, lične dokumente, upotrebu simbola... Neki od njih zahtijevaju "mali Badenter" - većinu glasova manjinskih zastupnika prisutnih na konkretnoj sjednici, dok drugi zahtijevaju "veliki Badenter" - većinu ukupnog broja glasova iz nevećinskih zajednica. To znači da bi Vlada imala komotnu većinu, potrebno je 20 poslanika koji bi glasali za. Arben Taravari je, odlaskom u opoziciju, poveo sa sobom tri poslanika, što je ostavilo parlamentarnu grupu VREDI sa samo 11 poslanika. Ako im dodamo još tri ili četiri koji su iz manjina u redovima VMRO-DPMNE i koalicionih partnera, kao i one za koje se priča da prelaze u vladajuću stranku, nezvanične računice govore da bi vladi nedostajalo još najmanje pet poslanika da bi imala "veliki Badinter". "Reforme su nam važne. Nadam se da će se neke od snaga u parlamentu pregrupirati u narednom periodu", rekao je Mickoski u svom obraćanju nakon drugog kruga lokalnih izbora, odgovarajući na pitanje kako će Badinter dobiti većinu. Analitičar Aleksandar Kržalovski smatra da se to može osigurati prelaskom zastupnika iz opozicije u vladu. "Nije neočekivano ako se nešto ovako počne dešavati u ovom mandatu, kao što je često bio slučaj u prethodnim, da će doći do prelaska iz stranaka, iz jednog bloka u drugi. Za očekivati je da će neki zastupnici iz Demokratske unije za integraciju (DUI) ili njihovih koalicionih partnera, jer od 19 zastupnika, samo desetak je iz DUI-ja, a ostali su iz njihove koalicije, preći u VREDI i tako postići Badinterovu većinu", kaže je Kržalovski. Analitičar Nebiu, međutim, smatra da, s obzirom na većinu glasova koje je dobila na izborima, Vlada ima prostora da odabere način da dođe do Badinterove većine. "Nacionalni savez za integraciju (koalicija opozicionog DUI-ja) očigledno ne funkcioniše jer je izgubio izbore. Mislim da će doći do pregrupiranja u ovoj koaliciji i možda je zato vlada u ugodnoj poziciji", rekao je Nebiu. U Vladi su 23 ministra, od kojih je šest iz stranaka koalicije VREDI, uključujući dva zamjenika premijera. U Parlamentu, koalicija VMRO-DPMNE ima 58 zastupnika, a VREDI je ostala sa 11 zastupnika nakon što je Savez Albanaca (krilo Arbena Taravarija) napustio Vladu. DUI ima 19 zastupnika, od kojih je 10 iz DUI-ja, a devet iz ostalih stranaka u koaliciji.

Velika, velika pobeda koalicije koju predvodi VMRO-DPMNE, objavio je lider te partije i premijer Severne Makedonije Hristijan Mickoski u obraćanju posle drugog kruga lokalnih izbora u Severnoj Makedoniji, nakon čega su članovi i pristalice stranke slavili ispred sedišta partije u centru Skoplja. "Večeras ne slavimo ni protiv koga. Slavimo za Makedoniju. Slavimo za novu energiju koja pokreće zemlju napred, za rad i za odgovornost", rekao je Mickoski i najavio da će otići kod građana u Kičevu i Brvenici. VMRO-DPMNE je proglasila pobede u dvadesetak opština u drugom krugu, a opozicioni Socijaldemokratski savez Makedonije (SDSM) u tri opštine. Koalicija albanskih partija VREDI (VLEN) je osvojila četiri od pet opština u kojima je imala kandidata u drugom krugu. Nacionalni savez za integraciju (NAI), koji takođe okuplja albanske partije, osvojio je jedan gradonačelnički mandat u drugom krugu u Studeničanima, kao i Romska unija u Šuto Orizariju, a ZNAM u Kumanovu, gde je Maksim Dimitrievski osvojio još jedan mandat. Prema podacima Državne izborne komisije (DIK), na oko 98 odsto obrađenih glasova, izlaznost je bila 41,76 odsto. Orce Đorđijevski budući gradonačelnik SkopljaKandidat VMRO-DPMNE Orce Đorđijevski pobedio je u Skoplju. Na 97,69 odsto obrađenih glasova, on je osvojio 57,40 odsto (93.313 glasova), dok je kandidata Levice Amar Mečinović osvojio 36,40 odsto (59.178 glasova). Poruka Mečinovića posle izbora bila je "Skoplje se budi". "U naredne dve godine, Skoplje će se mobilisati i na sledećim parlamentarnim izborima, Levica će pretendovati da bude prva partija u Skoplju. Želim da kažem glasačima SDSM-a da verujem da smo vaša opcija. Posle onoga što se dogodilo u Skoplju, Levica će se vratiti jača na sledećim parlamentarnim izborima. Skoplje će biti crveno", rekao je Mečinović i zahvalio svim glasačima koji su ga podržali. Promene u Kičevu, Karpošu i KočanimaPromene na gradonačelničkim pozicijama dogodiće se u skopskoj opštini Karpoš, u Kičevu i u Kočanima, nekim od najzanimljivijim bitkama na izborima. U Karpošu je Sotir Lukrovski iz VMRO-DPMNE pobedio aktuelnog gradonačelnika Stevčeta Jakimovskog. U Kičevu je kandidat VMRO-DPMNE Aleksandar Jovanovski proslavio pobedu nad aktuelnim gradonačelnikom Fatmirom Deharijem iz Demokratske unije za integraciju (DUI). Proglašavajući pobedu u Kičevu, Mickoski je rekao da su pobedili suživot i vera u vrednosti. "Moram da uputim i jednu posebno snažnu poruku, a ona dolazi iz našeg Kičeva – pao je Fatmir Dehari. Pao je pred narodom koji se ujedinio protiv razuzdanosti, nedomaćinskog upravljanja. Pokazali smo šta možemo kada smo ujedinjeni, sarađivali su pripadnici različitih vera protiv onih koji su vukli grad nadole. Pobedili su suživot i vera u vrednosti. Pobedila je ideja da je Makedonija dom za sve. Pao je mit da je Kičevo njihovo ili naše. Kičevo pripada Kičevljanima", rekao je Mickoski. Kandidat VMRO-DPMNE Vlatko Grozdanov biće novi gradonačelnik Kočana. "Pobedili smo i u Kočanima, našim Kočanima koje moramo da uzdignemo i ojačamo", rekao je Mickoski, objavljujući pobedu u Kočanima. VMRO-DPMNE je objavio i pobedu u Aerodromu, Čučer Sandevu, Brvenici, Valandovu, Dojranu, Kruševu, Lozovu, Mogili, Makedonskom Brodu, Rankovcu, Čišinovu-Obleševu, Vinici, Debarci, Konceu, Demir Kapiji, Probištipu. SDSM pobedio u Centru, Makedonskoj Kamenici i ZrnovcimaOpozicioni SDSM u drugom krugu pobedio je u tri opštine – u skopskoj opštini Centar, u Makedonskoj Kamenici i u Zrnovcima. Time je SDSM dosad osvojio ukupno šest opština, uz pobedu u prvom kolu u Krivoj Palanci, Bogdancima i Krivogaštanima. Predsednik SDSM-a Venko Filipče optužio je vlast da je tokom protekle dve nedelje vršila pritisak na sve kandidate SDSM-a u 17 opština u kojima je partija ušla u drugi krug lokalnih izbora, i izjavio da neće podneti ostavku na lidersku poziciju. "Rekao sam i prošli put, predsednik sam veoma kratko, godinu i nekoliko meseci. Prošle godine imali smo konsolidaciju u partiji, ali svakako da su ovi izbori dodatni pokazatelj iz kojih ćemo izvući poruke i pouke za budućnost", rekao je Filipče i najavio kongres partije i promene u rukovodstvu partije. Mickoski je rekao da nije srećan zbog debakla SDSM, "ali je to odraz realnosti da se ta partija nije reformisala i da nije išla u korak sa vremenom". Bilal Kasami u Tetovu, Mendi Ćura u StrugiKoalicija VREDI (VLEN) proglasila je pobedu u četiri od pet opština u kojima je imala kandidata u drugom krugu. "Do ovog trenutka mogu da potvrdim ubedljivu pobedu u Tetovu s razlikom od preko 5.000 glasova. Ubedljiva pobeda u Bogovinju sa razlikom od 1.400 glasova. Ubedljiva pobeda u Debru, Dolnenima, u Strugi sa preko 1.500 glasova", rekao je Baškim Bakiu iz VREDI. U Tetovu je Bilal Kasami, lider stranke BESA, koja je deo koalicije VREDI, osvojio drugi mandat. U Strugi, VREDI nije imao svog kandidata stranke, već je podržao nezavisnu kandidaturu biznismena Mendija Ćure. Nacionalni savez za integraciju (NAI), koalicija koju predvodi DUI, vodi u drugom krugu samo u opštini Studeničani. Ali Ahmeti iz DUI optužio je nefer izbornu praksu i rekao da je gubitak nekih gradonačelničkih mesta poziv za jačanje struktura partije. Miran drugi krugDrugi krug je održan u izuzetno mirnoj, fer i demokratskoj atmosferi, ocenio je ministar unutrašnjih poslova Panče Toškovski. Ministarstvu unutrašnjih poslova (MUP) podneto je 30 prijava o nepravilnostima, od kojih je većina bila u Skoplju. Najčešće prijave su bile za kampanju blizu glasačkih mesta, moguće podmićivanje tokom glasanja, neovlašćeno prisustvo na biračkom mestu, izolovane slučajeve ometanja glasanja, fotografisanje glasačkog listića, neovlašćeno fotografisanje građana i pretnje. Posle zatvaranja biračkih mesta u drugom krugu lokalnih izbora u Severnoj Makedoniji, Javno tužilaštvo je takođe objavilo procenu da je izborni dan prošao "bez većih narušavanja izbornog procesa". Drugi krug glasanja održan je u ukupno 33 opštine, uključujući i Grad Skoplje. U prvom krugu izabrana su 44 gradonačelnika, kao i novi članovi veća u svim opštinama, osim u Šuto Orizari, gde će biti ponovni izbor za veće na tri biračka mesta. Novi izbori biće održani u četiri opštine – Gostivar, Vrapčište, Mavrovo i Rostuše i u Centar Župi. Razlog je taj što nije dostignut cenzus od najmanje trećine građana registrovanih u biračkom spisku za glasanje. Zato će se u ovim opštinama cela procedura ponoviti od početka do kraja – od raspisivanja izbora, podnošenja kandidatura, vođenja kampanje, do glasanja. Najverovatnije dan glasanja biće u prvoj polovini januara 2026. Prvi krug izbora 19. oktobra protekao je mirno, bez incidenata, sa izlaznošću od 46,5 odsto. Ukupan budžet koji je država izdvojila za održavanje ovih lokalnih izbora iznosi 9.760.000 evra, od čega je dve trećine novca namenjeno medijima i plaćenom političkom oglašavanju.

Vladajuća makedonska partija VMRO-DPMNE objavila je u nedelju pobedu Orcea Ðorđievskog za gradonačelnika Skoplja, kao i u još 21 opštini u drugom krugu lokalnih izbora za gradonačelnike. Makedonski građani glasali su u drugom krugu izbora za gradonačelnike u 33 opštine, nakon što u prvom krugu nijedan od kandidata tamo nije obezbedio većinu, uključujući i glavni grad, Skoplje. Lider VMRO-DPMNE i premijer Severne Makedonije Hristijan Mickoski na konferenciji za novinare je rekao da je njegova partija pobedila u 21 opštini i posvetio pažnju pobedi u Kičevu, gde je kandidat te stranke Aleksandar Jovanovski pobedio Fatmira Deharija iz opozicione albanske partije Demokratska unija za integraciju (DUI). "Tamo smo sarađivali s pripadnici različitih vera, različitih identiteta protiv onih koji su vukli narod nadole... Pobedili su suživot i vera u vrednosti. Ovo je važan primer koliko možemo postići kada smo ujedinjeni. Pobedila je ideja da je Makedonija dom za sve", rekao je Mickoski. Prethodno partner VMRO-DPMNE u vladi, albanska koalicija VREDI (VLEN), proglasila pobedu u četiri opštine. Tetovo, Bogovinje, Debar, Dolneni, kao i Strugi, gde je koalicija podržala nezavisnu kandidaturu biznismena Mendija Čure. Opozicioni Socijaldemokratski savez Makedonije (SDSM) je u drugom krugu izbora proglasio pobedu svojih kandidata u opštinama Centar, Makedonska Kamenica i Zrnovac. Time je SDSM osvojio ukupno šest opština, zajedno sa pobedom u prvom krugu u Krivoj Palanci, Bogdancima i Krivogaštanima. Lider SDSM Venko Filipče je rekao da je prema rezultatima izbora ta partija druga u zemlji i prva u opozicionom bloku. On je optužio vladu da je u protekle dve nedelje vršila pritisak na sve kandidate SDSM u 17 opština u kojima je stranka ušla u drugi krug izbora i rekao da neće podneti ostavku na lidersku poziciju u stranci. Državna izborna komisija saopštila je da je na 97,60 odsto obrađenih izbornih podataka, izlaznost 45,71 odsto na nivou cele Severne Makedonije.

Makedonski građani glasaju 2. novembra u drugom krugu izbora za gradonačelnike u 33 opštine, nakon što u prvom krugu nijedan od kandidata tamo nije obezbijedio većinu, uključujući i glavni grad, Skoplje. Izborne borbe u drugom krugu odrediće gradonačelnike u više urbanih i ruralnih sredina. One će zaokružiti indikator za aktuelni politički balans u zemlji. Izlaznost birača zaključno sa 13.00 sati iznosi 18,05 posto, saopštila je Državna izborna komisija (DIK). Lokalni izbori 2025. godine održavaju se u mirnoj, poštenoj i demokratskoj atmosferi širom zemlje, objavilo je Ministarstvo unutrašnjih poslova. Biračka mjesta će se zatvoriti se u 19 sati, nakon čega se očekuje da će DIK početi brojati i objavljivati glasove. Pravo glasa ima 1.013.375 građana. Drugi krug se održava tamo gdje nijedan od kandidata u prvom nije osvojio 50 plus jedan glas od ukupnog broja glasova. Na glasačkim listićima su dva najviše plasirana kandidata iz prvog kruga. Opštine i gradovi u kojima se gradonačelnik bira u drugom krugu su: Skoplje, Aerodrom, Bogovinje, Brvenica, Valandovo, Vinica, Debar, Debarča, Demir Kapija, Dojran, Dolneni, Žrnovci, Karpoš, Kičevo, Konče, Kočani, Kruševo, Kumanovo, Kruševo, Kumanovo, Brodsko Makedonsko, Lozovo, Kumanovo Probištip, Rankovce, Rosoman, Struga, Studeničani, Tetovo, Centar, Češinovo-Obleševo, Čučer Sandevo i Šuto Orizari.U Gradu Skoplju snage će odmjeriti kandidati vladajuće VMRO-DPMNE i Ljevica. Ukupno 474.000 građana Skoplja s pravom glasa u 2. novembra imaće pravo da zaokruživanjem broja na glasačkom listiću donesu odluku ko će naslijediti aktuelnu gradonačelnicu Danelu Arsovsku, nezavisnu kandidatkinju koju je ranije podržao VMRO-DPMNE. Za gradonačelnika glavnog grada kandiduje se i gradonačelnik Kisele Vode iz VMRO-DPMNE Orce Gjorgievski, dok mu je protivkandidat bivši zastupnik Ljevice u Parlamentu Amar Mečinović. Razlika između dvojice kandidata u prvom krugu bila je 61.000 glasova. Gjorgievski je osvojio 91.000 glasova, dok je njegov protivkandidat osvojio 30.000 glasova. U 16 opština glasači će birati između kandidata vladajuće VMRO-DPMNE-a i opozicionog Socijaldemokratskog saveza Makedonije (SDSM). To su najbrojniji politički okršaji u drugom krugu i donijeće odgovor o kapacitetima opozicionog SDSM-a koji je u prvom krugu osvojio samo 3 gradonačelnička mjesta, naspram 33 mjesta vladajuće VMRO-DPMNE. Radi se o 16 opština u centralnom i istočnom dijelu zemlje. Skopske opštine Centar i Karpoš, ali i Kičevo, Tetovo i Struga, kao i Kočani, dio su opština koje politički analitičari označavaju kao interesantne za praćenje i gdje bi glasači kandidata koji nisu ušli u drugi krug mogli biti presudni za pobjedu, odnosno preokret. Tragedija u Kočanima, gdje je u požaru u noćnom klubu "Puls" u martu poginulo 63 osobe, a više od 200 je povrijeđeno, usmjerila je pažnju javnosti ka ovom gradu tokom lokalnih izbora. Kočanci će u drugom krugu birati između v.d. gradonačelnika i nezavisnog kandidata Venka Krstevskog i Vlatka Grozdanova iz VMRO-DPMNE-a. Grozdanov je u prvom krugu 19. oktobra osvojio oko 2.200 glasova više od Krstevskog. Prema podacima DIK-a, nezavisni kandidati ulaze u drugi krug u najmanje sedam opština, što pokazuje rast podrške lokalnim, nadpartijskim inicijativama. Ove godine prvi krug lokalnih izbora završen je s izabrana 44 gradonačelnika. U četiri opštine nije bilo cenzusa, pa će se u njima izbori održati ispočetka. Lokalni izbori 2021. godine u prvom krugu završeni su s izabranim gradonačelnicima u 29 opština.

Kao da je skoro cijela šuma na Vodnu izgorjela - takva je šteta na planini Goten, kaže Zvonko Angelov, tehnički rukovodilac u "Plačkovici". To je ogranak Javnog preduzeća "Nacionalne šume" u Radovišu, u čijoj je blizini izbio ovaj požar - najveći u ljeto 2025. godine. Krajem jula i početkom avgusta, desetak dana buktio je požar na Gotenu, na granici između općina Vasilevo, Berovo i Radoviš. Na terenu je bilo raspoređeno više od 120 vatrogasaca i specijalnih vojnih jedinica, dva helikoptera Ministarstva unutrašnjih poslova i češki Black Hawk. U kritičnim danima, formirana je živa odbrana volontera i lokalnog stanovništva kako bi zaštitila sela i imovinu. "Za nas je to bio najveći požar u 37 godina koliko radim u šumarstvu", rekao je Angelov za Radio Slobodna Evropa (RSE). Na Gotenu je izgorjelo ukupno 1.948 hektara. Prema podacima koje je podijelio Angelov, potpuno je izgorjelo 350 kvadratnih metara šume. Procijenjena šteta iznosi 13 miliona i 760.000 denara (oko 224.000 eura) - ali se očekuje da će biti i veća. Pored Gotena, ovog ljeta su izbile stotine požara u gotovo svim dijelovima zemlje. U periodu od 1. maja do 30. septembra, izgorjela je površina od 17.107 hektara, prema odgovoru koji je RSE dobio na upit od Nacionalnih šuma. Poređenja radi, to je površina veličine četiri Dojranska jezera. Od toga, 15.180 hektara su šume. U ukupno 135 šumskih požara izgorjelo je ukupno 279.364 kubnih metara drveta. Procijenjena šteta je 3.056.047.167 denara, prema odgovoru Nacionalnih šuma za RSE. Drugačije rečeno, u pet mjeseci od maja do septembra izgorjela je šuma vrijedna 50 miliona eura. Prošla, 2024. godina je bila najkatastrofalnija po pitanju pričinjene štete u periodu 2020-2025 jer je prošle godine izgorjela najveća površina i najviše drveta, prema procjenama Nacionalnih šuma. Tri 'zračna traktora' i pet pilota za sljedeće ljetoKako Sjeverna Makedonija može bolje da se nosi sa požarima? Stojanče Angelov, direktor Uprave za zaštitu i spašavanje (DZS), kaže da se ulažu sredstva u ljude i opremu, što zemlji daje bolju početnu poziciju prije sljedeće sezone požara. "Prošlog ljeta, vlada nam je stavila na raspolaganje pet prilagođenih vozila 'Hermelin' koji su nosili tenkove od šest do osam tona. Imali smo 15 prilagođenih borbenih transportnih vozila kojima su uklonjeni mitraljezi, a na njihovo mjesto su ugrađeni rezervoari za vodu i snažni topovi dometa oko 100 metara, što nam je mnogo pomoglo. Imali smo na raspolaganju i 18 vozila 'Pincgauer', a sada ih ima 23, na koje smo montirali tenkove od 1,5 tona. I oni su mnogo pomogli jer se mogu kretati po najtežem terenu", kaže Angelov za RSE. Navodi još kako su udvostručili plate u odjeljenju za avijaciju Uprave za zaštitu i spašavanje, "što je motivisalo sadašnje osoblje, ali i izazvalo interesovanje kod drugih pilota". Očekuje da će na početku naredne sezone požara imati na raspolaganju tri operativna aviona za gašenje požara "Air Tractors" i pet pilota. "Ove godine iskustvo je na višem nivou. Imaćemo spremne avione, spremne pilote. Takođe očekujem da će Ministarstvo unutrašnjih poslova imati barem još jedan funkcionalan helikopter. To je onaj veliki helikopter sa kašikom od tri tone koji ove sezone nije bio u funkciji zbog ozbiljnog kvara koji se nije mogao popraviti", navodi Angelov o pripremama za naredno ljeto. Kako kaže, pokušava se staviti u funkciju ono što se ima na raspolaganju i ono što se može prenamijeniti. "Za naredni period se strateški razmatra nabavka novih 'Er traktora', ali je to još uvijek spor proces jer čak i ako bismo ih sada platili, proći će nekoliko godina prije nego što budu isporučeni zbog ogromne potražnje za njima, kao i za ukupnom vatrogasnom opremom", kaže Angelov. Prošlog ljeta najavljena je reforma kojom bi se Uprava za zaštitu i spašavanje i Centar za upravljanje krizama spojili u jednu instituciju, kako bi se uspostavio moderan i funkcionalan, integrirani sistem za upravljanje krizama i zaštitu i spašavanje. Ovo bi trebala biti nova institucija u okviru koje bi se formirala posebna jedinica za zaštitu i spašavanje s ulogom gašenja požara ljeti, ali bi se mogla koristiti i u terenskim pretragama, traganjima i raznim spasilačkim misijama. Proces vodi potpredsjednik Vlade Ljupčo Dimovski. Reforma do sada nije provedena. Bolja oprema za radnike Nacionalnih šumaOd otprilike 1.600 zaposlenih u Nacionalnim šumama, samo oko stotinu je moglo biti direktno uključeno u gašenje požara. I nedostajala im je osnovna oprema, kaže Kire Mihailov, zamjenik direktora Nacionalnih šuma. "Naši zaposleni su koristili opremu koja je kupljena prije otprilike deset godina. Nisu imali osnovne uslove, nisu imali odjeću koja bi ih u početku zaštitila od požara. Ove godine smo već kupili vatrootporna odijela, sa kacigama, i oni će biti prikladno odjeveni prilikom gašenja požara", kaže Mihailov za RSE. Preduzimaju se i druge preventivne mjere, kao što je čišćenje šumskih puteva. U ovo su uključene i općine i preduzeća sa mehanizacijom. Mjera će se nastaviti provoditi. "Čiste se putne arterije koje povezuju općine. Ide se iz jedne općine u drugu kroz planine i vrlo je važno da taj put bude čist kako bi pomoć iz susjednih općina vrlo brzo stigla do osobe na mjestu gdje može doći do požara", objašnjava Mihailov. Privedeno 60 osoba, podneseno 36 krivičnih prijava Od 1. aprila do 29. septembra 2025. godine, ukupno je registrovano 2.080 požara na otvorenim prostorima, privedeno je 60 osoba i podneseno je 36 krivičnih prijava, prema podacima Ministarstva unutrašnjih poslova (MVI). Vlada sumnja da je dobar dio požara koji su ovog ljeta bjesnili na otvorenim prostorima bio podmetnuti ili uzrokovan nepažnjom. "Svaki dan imamo 30 ili više požara. Za većinu njih postoje osnovane sumnje da su podmetnuti ili uzrokovani nepažnjom", rekao je premijer Hristijan Mickoski krajem jula. Ministar unutrašnjih poslova Panče Toškovski nekoliko je puta rekao istu stvar, aludirajući na organizirane akcije. "Možda je ovo drugačiji scenarij od scenarija slučajnosti. Vrlo je simptomatično kako se jedan požar neutralizira, drugi nastane, a dok se drugi neutralizira, nastane treći požar", rekao je Toškovski na vrhuncu požara. Zbog visokih temperatura i velikog broja šumskih požara, vlasti su 1. jula 2025. uvele višemjesečnu zabranu kretanja u šumama. Do 29. septembra zatečeno je 27 osoba koje su se kretale u šumama bez dozvole. Kazne su novčane, do dvije hiljade eura. Mihailov smatra da bi kaznenu politiku trebalo promijeniti i pooštriti kazne za paljenje požara jer šteta nije samo ekonomska - stradaju i biodiverzitet, tlo i divlje životinje. Rekordni požari i u EvropiPočetkom oktobra, služba EU za klimatske promjene, Copernicus, izbrojala je više od milion hektara izgorjelo u EU, od čega je 35 posto šuma, sa preko 2.100 prijavljenih požara. Ovo obara sve prethodne rekorde, sa tri puta većom količinom izgorjelog zemljišta u poređenju sa evropskim prosjekom za period 2006-2024. Izgorjela površina je otprilike trećina površine Belgije. Izvan najteže pogođenih zemalja Španije (322 požara) i Portugala (184 požara), šumski požari su bjesnili u Francuskoj (249 požara), Bugarskoj (92 požara) i Grčkoj (65 požara). Italija je bila na vrhu liste EU sa 589 požara. Mehanizam civilne zaštite EU aktiviran je 2001. godine kako bi se poboljšala saradnja između država članica i deset vanjskih zemalja, uključujući zemlje Zapadnog Balkana. Mehanizam omogućava koordiniran i brz odgovor u slučajevima katastrofa, pri čemu Evropska komisija pokriva dio troškova transporta i raspoređivanja resursa za gašenje požara. Sjeverna Makedonija, kao učesnica u njemu, traži pomoć od drugih zemalja, prvenstveno u vidu aviona, za gašenje požara širom zemlje. Zemlja je i ovog ljeta tražila pomoć u rješavanju požara putem ovog Mehanizma.

Makedonski građani spremaju se da glasaju u drugom krugu izbora za gradonačelnike u 33 opštine, nakon što u prvom krugu nijedan od kandidata tamo nije obezbijedio većinu. U Gradu Skoplju snage će odmjeriti kandidati vladajuće VMRO-DPMNE i Ljevica. Ukupno 474.000 građana Skoplja s pravom glasa u 2. novembra imaće pravo da zaokruživanjem broja na glasačkom listiću donesu odluku ko će naslijediti aktuelnu gradonačelnicu Danelu Arsovsku, nezavisnu kandidatkinju koju je ranije podržao VMRO-DPMNE. Za gradonačelnika glavnog grada kandiduje se i gradonačelnik Kisele Vode iz VMRO-DPMNE Orce Gjorgievski, dok mu je protivkandidat bivši zastupnik Ljevice u Parlamentu Amar Mečinović. Razlika između dvojice kandidata u prvom krugu bila je 61.000 glasova. Gjorgievski je osvojio 91.000 glasova, dok je njegov protivkandidat osvojio 30.000 glasova. Prema podacima Državne izborne komisije, najveći dio glasova, 86.000 od ukupno 91.000, Gjorgievski je osvojio u opštinama Gazi Baba, Butel, Aerodrom, Kisela Voda, Karpoš, Centar i Đorče Petrov. Postavlja se pitanje kakvu razliku će donijeti glasovi u preostale tri skopske opštine Šuto Orizari, Čair i Saraj. Za razliku od ovih izbora, na prošlim lokalnim izborima u prvom krugu Arsovska je sa osvojenih 85.657 glasova vodila sa 7.805 glasova više od svog protivkandidata Petrea Šilegova iz Socijaldemokratskog saveza Makedonije (SDSM). Skopske bitke u nekoliko političkih bojaIzborne borbe u drugom krugu odrediće gradonačelnike u više urbanih i ruralnih sredina. One će zaokružiti indikator za aktuelni politički balans u zemlji. Najviše borbi vodiće se između dvije najveće partije VMRO-DPMNE i SDSM-a. Ali, za razliku od manjih opština u unutrašnjosti, u Skoplju u drugom krugu izbora za četiri opštine primjećuje se politička raznolikost. U opštini Aerodrom, kandidat VMRO-DPMNE-a Dejan Mitevski sa osvojenih 16.257 glasova suprotstaviće se protivkandidatu iz SDSM-a, Aleksandru Trajanovskom koji je prvi krug završio sa osvojenih 6.881 glas. Kandidat VMRO-DPMNE-a Sotir Lukrovski u prvom krugu završio je sa 2.000 glasova više od svog protivkandidata, aktuelnog gradonačelnika i lidera Građanske opcije za Makedoniju (GROM) Stevča Jakimovskog. Kandidati koji su ispali u ovoj opštini do sada javno nisu dali podršku nijednom od njih. A brojke pokazuju da njihovi glasovi mogu uticati na konačan rezultat, jer kandidatkinja SDSM-a u prvom krugu osvojila je 3.800 glasova, kandidat Ljevice oko 2.800, dok je nezavisna Nevena Georgievska osvojila oko 2.600 glasova. U skopskoj opštini Centar snage će odmjeriti aktuelni gradonačelnik iz SDSM-a Goran Gerasimovski sa prethodno "dobijenih" 8.535 glasova, naspram kandidata iz vladine koalicione partije ZNAM, Miroslava Labudovića koji je u prvom krugu osvojio 5.707 glasova. U skopskoj opštini Šuto Orizari, bitka će se voditi između Erdžana Demira iz VMRO-DPMNE-a sa osvojenih 1.841 glas, naspram Kurta Duduša iz Unije Roma, koji je prvi krug završio sa skoro duplo više, odnosno 3.223 glasa. VMRO-DPMNE i SDSM će odmjeriti snage u 16 opštinaU 16 opština glasači će birati između kandidata VMRO-DPMNE-a i SDSM-a. To su najbrojniji politički okršaji u drugom krugu i donijeće odgovor o kapacitetima opozicionog SDSM-a koji je u prvom krugu osvojio samo 3 gradonačelnička mjesta, naspram 33 mjesta vladajuće VMRO-DPMNE. Radi se o 16 opština u centralnom i istočnom dijelu zemlje. Skopske opštine Centar i Karpoš, ali i Kičevo, Tetovo i Struga, kao i Kočani, dio su opština koje politički analitičari označavaju kao interesantne za praćenje i gdje bi glasači kandidata koji nisu ušli u drugi krug mogli biti presudni za pobjedu, odnosno preokret. Tragedija u Kočanima, gdje je u požaru u noćnom klubu "Puls" u martu poginulo 63 osobe, a više od 200 je povrijeđeno, usmjerila je pažnju javnosti ka ovom gradu tokom lokalnih izbora. Kočanci će u drugom krugu birati između v.d. gradonačelnika i nezavisnog kandidata Venka Krstevskog i Vlatka Grozdanova iz VMRO-DPMNE-a. Grozdanov je u prvom krugu 19. oktobra osvojio oko 2.200 glasova više od Krstevskog. Koalicijski izazovi za VMRO-DPMNEVMRO-DPMNE će se istovremeno suočiti i s manjim partijama i nezavisnim kandidatima. Tako će u drugom krugu imati duele sa Koalicijom Vlen u dvije opštine, Brvenica i Dolneni, te sa Nacionalnom alijansom za integraciju (NAI) koju predvodi Demokratska unija za integraciju (DUI) u jednoj - Kičevo. Sa GROM-om će imati duel u jednoj opštini - Karpoš, s Ljevicom u Skoplju, s Unijom Roma u Šuto Orizari. Sa nezavisnim kandidatima izborni okršaj je u četiri opštine, među kojima su Mogila i Makedonski Brod, gdje su nezavisni kandidati bliski VMRO-DPMNE-u. Ovo pokazuje da će opoziciona partija biti aktivna na više frontova i da će se u nekim lokalnim sredinama morati suočiti s lokalnim liderima van velikih partija. VLEN i DUI će se suočiti u tri opštineU tri opštine, među kojima je i Struga, suočiće se Vlen i DUI. U Strugi trka je posebno interesantna jer je nezavisni kandidat tamo dobio podršku od Vlena. Dodatno, DUI i Vlen će imati po jedan duel s nezavisnim kandidatima, što će učiniti trke neizvjesnijim i potencijalno otvorenim za iznenađenja. U Tetovu će se suočiti Biljal Kasami iz vladajuće koalicije Vlen i Bajram Redžepi iz NAI, koju predvodi DUI. Tamo je razlika u prvom krugu bila manja od 4.000 glasova u korist Kasamija. SDSM i VMRO-DPMNE nisu imali svoje kandidate. Građani Kičeva će birati između dosadašnjeg gradonačelnika iz DUI-a Fatmira Deharija, i kandidata VMRO-DPMNE-a Aleksandra Jovanovskog. Prema podacima DIK-a, nezavisni kandidati ulaze u drugi krug u najmanje sedam opština, što pokazuje rast podrške lokalnim, nadpartijskim inicijativama. Ove godine prvi krug lokalnih izbora završen je s izabrana 44 gradonačelnika. U četiri opštine nije bilo cenzusa, pa će se u njima izbori održati ispočetka. Lokalni izbori 2021. godine u prvom krugu završeni su s izabranim gradonačelnicima u 29 opština.

Na internetu, u nekim ginekološkim ordinacijama, ali i u apotekama zemalja u susjedstvu Sjeverne Makedonije, tablete za abortus se kupuju ilegalno, te bez nadzora i kontrole nad njihovom upotrebom. Sjeverna Makedonija je uvela medicinski abortus 2019. godine, kada je Ministarstvo zdravlja izmijenilo Zakon o prekidu trudnoće. Međutim, kako je Radio Slobodna Evropa (RSE) ranije pisao, ove tablete – Mifepriston i Misopristol – nisu registrovane kod Agencije za lijekove i medicinska sredstva (MALMED). Nema odgovora iz Agencije zbog čega ih još nije registrovala. Za sada je njihova upotreba legalna u skopskim bolnicama: Klinici za ginekologiju i akušerstvo (GAK) i Ginekološkoj bolnici u Čairu. I druge bolnice u unutrašnjosti imaju mogućnost da ih koriste, ako im ih na zahtjev distribuira GAK, koji ih, budući da nisu registrovani, nabavlja interventnim uvozom. Gdje leži opasnost?Iako se ova metoda smatra sigurnijom od klasične metode gdje se abortus izvodi hirurški, često se izvodi tabletama koje žene kupuju ilegalno, uprkos riziku od neželjenih posljedica. Uredništvo RSE svjedočilo je jednoj takvoj reklami na makedonskim platformama za online kupovinu. Reklama se odnosila na obje vrste tableta, čija je cijena 5.500 denara (oko 90 eura). Pozvali smo i telefonski kontakt broj, gdje su nas obavijestili da su tablete iz Grčke, a osoba koja ih prodaje nije doktor. Takva nekontrolisana upotreba tableta znači rizik od komplikacija za žene koje potom traže pomoć u javnim zdravstvenim ustanovama. To potvrđuje i izvor iz Bolnice za ginekologiju i akušerstvo u Čairu, koji je želio ostati anoniman. Kažu da su se u posljednje dvije godine tablete za abortus najčešće kupovale sa Kosova, iz Albanije ili Bugarske. "Pacijentice s komplikacijama dolaze u bolnicu nakon što su pokušale samostalno izvršiti abortus tabletama", kaže izvor s Katedre za ginekologiju. On smatra da interventni uvoz ne rješava problem. Paradoks je u tome što se tablete koriste u velikim količinama, a nisu registrovane. Nekontrolisana upotreba ugrožava cjelokupno zdravlje ženeAli doktorica Žaklina Čočoroska Novakovska, koja radi kao ljekar primarne zdravstvene zaštite već 25 godina, upozorava da upotreba ovih tableta u našoj zemlji traje godinama, čak i prije zakonskih promjena iz 2019. S njima je stvorena mogućnost da ljekari primarne zdravstvene zaštite primjenjuju ovu metodu u trudnoćama do devete sedmice gestacije. Ali kako, kada tablete nisu dostupne u primarnoj zdravstvenoj zaštiti? Ovo, prema riječima doktorice Čočorske Novakovske, ostavlja prostor za zloupotrebu. "Na primarnom nivou, nije nam dozvoljeno da izvodimo vještačke abortuse, niti možemo rješavati komplikacije od medicinskih abortusa, jer kod nekih pacijentica može doći do produženog krvarenja. Drugo, ovi lijekovi se uopšte ne mogu naći bez recepta. Pošto ih ne možemo pronaći u apotekama, ne možemo ih ni koristiti. Stoga, mi, kao primarni ginekolozi, trebamo kontaktirati GAK ako neka od naših pacijentica želi da izvrši abortus", kaže ova doktorica za RSE. Dodaje da država mora pronaći način da spriječi ili smanji takve zloupotrebe, a istovremeno raditi na podizanju svijesti među ženama koje, bez konsultacije s ljekarom, dovode svoje cjelokupno zdravlje u opasnost. "Zamislite ženu koja ima vanmateričnu trudnoću i koristi lijek. Na taj način neće ništa postići i samo će ugroziti svoje zdravlje. Ponekad pacijentice same odlučuju, a te odluke utiču na njih. Ali ne možete prisiliti podizanje svijesti", ističe doktorica. Čočoroska Novakovska. Ona takođe kaže da bi se uz registraciju lijek mogao kupiti na recept u apoteci, ali predlaže da to bude pod nadzorom porodičnog ginekologa samo do šeste ili sedme sedmice trudnoće. 'Hitna potreba za korekcijom'Njen kolega, doktor Duško Filipovski, kaže da je neregistracija tableta propust koji "hitno treba ispraviti". Ni on ni doktorica Čočoroska Novakovska ne isključuju mogućnost da neke od njihovih kolega pomažu pacijentima da nabave lijekove, ali kažu da se sami ne bi upuštali u takvu ilegalnu upotrebu. "Ja lično, ja pregledam pacijenticu da vidim da li se radi o redovnoj trudnoći do devete sedmice ili nekoj drugoj vrsti trudnoće koja nije redovna i, barem u mom slučaju, šaljem ih ili u GAK ili u Bolnicu u Čairu", kaže doktor Filipovski za RSE. Objašnjava da, iako se u regionu ove tablete mogu kupiti bez recepta, u razvijenijim zemljama poput Austrije, Njemačke i Holandije potreban je barem izvještaj ljekara specijaliste. "Ove tablete se obično nabavljaju iz susjednih zemalja gdje ih mogu kupiti u bilo kojoj količini koju žele. Ili, neke od kolega imaju zalihe od nekoliko pakovanja i daju ih pacijenticama. Međutim, moram naglasiti da je to ilegalna, nedozvoljena stvar. Za to možete odgovarati", upozorava doktor Filipovski, koji je i predsjednik Udruženja privatnih ginekologa. Prema njegovim riječima, važno je pacijentici objasniti šta treba da očekuje prilikom korištenja ovih tableta, a još važnije, da postupak prekida trudnoće mora biti pod nadzorom specijaliste ginekologa-akušera. Uprkos nedostacima u praksi, on smatra da većina porodičnih ginekologa upućuje svoje pacijente u kliniku ili bolnicu, gdje, kako kaže, dobijaju jasne upute o tome kako koristiti tablete. Da tablete nisu registrovane, ranije je za RSE potvrdio MALMED. Ali ovaj put nisu odgovorili da li će i kada tablete biti odobrene za prodaju u zemlji. Pitanje da li postoje informacije da se ove tablete koriste izvan zdravstvenih ustanova takođe je ostalo bez odgovora. Apel farmaceutskim kompanijamaRegistracija ovih tableta je nešto na čemu insistira i nevladin sektor, koji kaže da bi se to dogodilo, država treba da podstakne interesovanje farmaceutskih kompanija. Olivera Stojkovska Ivanovska iz Udruženja HERA objašnjava da registracija i redovan uvoz ne samo da će učiniti uslugu dostupnijom, već će donijeti i kontrolisanije uslove za upotrebu. "Ovo bi značajno doprinijelo poboljšanju zdravstvene zaštite i sigurnosti žena", dodala je Stojkovska Ivanovska za RSE. Udruženje HERA i Klinika za ginekologiju i akušerstvo su takođe posljednjih godina provele akreditovanu obuku Makedonskog ljekarskog udruženja za 180 ginekologa iz primarne, sekundarne i tercijarne zdravstvene zaštite. Stoga, kaže Stojkovska Ivanovska, zemlja već ima kapacitete i stručnost da uslugu učini šire dostupnom, kada se stvore uslovi za redovan uvoz lijekova. Ona apeluje na institucije da pokažu proaktivan pristup, iako registraciju formalno iniciraju farmaceutske kompanije. "To se može postići pokretanjem dijaloga s proizvođačima ili razvojem jasnih procedura koje će olakšati uvoz lijekova od značaja za javno zdravlje", dodaje Stojkovska Ivanovska. U vezi s upotrebom tableta za abortus, zatražili smo odgovor i od Državnog sanitarnog i zdravstvenog inspektorata. Ni ova institucija nije objasnila da li je utvrđena ilegalna prodaja konkretnih tableta i kakve su sankcije za ilegalnu prodaju od strane pojedinaca. Dok su institucije netransparentne, a upotreba nekontrolisana, tamo gdje je legalna, u Klinici za ginekologiju i akušerstvo u Skoplju većina abortusa se obavlja ovom metodom. Gotovo 95 posto abortusa do dvanaeste sedmice trudnoće obavljeno je upotrebom tableta prošle godine, za razliku od 2020. godine kada je taj postotak bio 13,7.

Šest dana do drugog izbornog kruga, makedonska metropola suočava se s kolapsom javnih službi – neredovan prevoz, prepunjeni kontejneri i milionski dugovi. Građani Skoplja svakodnevno čekaju neredovne autobuse na prepunim stanicama, dok se smeće gomila pored kontejnera koji su se pretvorili u mini deponije. Javno saobraćajno preduzeće (JSP) i Komunalna higijena, oba sa višemilionskim dugovima, čekaju rezultate izbora kako bi se pokrenule najavljene reforme. U međuvremenu, direktor Komunalne higijene Sabahadin Rustemi je priveden, a Ministarstvo unutrašnjih poslova i inspekcijske službe najavile su mjere u vezi sa stanjem otpada u glavnom gradu. Kandidati za gradonačelnika Skoplja, Orce Gjorgievski i Amar Mecinović, obećavaju "generalku za Skoplje" u prva 72 sata mandata, grad bez deponija i reformu sistema naplate i funkcionisanja komunalne higijene. No, do tada, još najmanje šest dana Skoplje će ostati zatrpano smećem i bez redovnog javnog prevoza. Dok se čeka drugi izborni krug, dio kandidata za gradonačelnike u skopskim opštinama koji su ušli u drugi krug zasukali su rukave. Neki sa svojim, a neki sa pozajmljenim kamionima iz susjednih opština prikupili su desetine tona smeća, uglavnom sa glavnih ulica. Između izbornih obećanja i urbane stvarnostiKandidati su se pohvalili da su prikupili oko sto tona smeća, dok Komunalna higijena, prema vlastitim izvještajima, u "normalnim danima" prosječno prikupi oko 450 tona otpada. Građani Skoplja čekaju da dobiju uslugu koju redovno plaćaju – odvoz smeća. Umjesto toga, njihove kante pune otpada i dalje stoje ispred dvorišta, a kontejneri su se pretvorili u mini deponije. Ministarstvo unutrašnjih poslova (MUP) i inspekcijske službe, po nalogu Osnovnog javnog tužilaštva, prošle sedmice su najavili da postupaju i preduzimaju mjere u vezi sa smećem u glavnom gradu. Tužilaštvo je 27. oktobra saopštilo da su privedene dvije osobe iz rukovodstva Javnog gradskog preduzeća "Komunalna higijena", uključujući direktora Sabahadina Rustemija. U centru grada ovih dana, pacov je ugrizao dijete, a ljekari upozoravaju na opasnost od zaraznih bolesti. Ipak, građani i dalje ne dobijaju odgovor na ključno pitanje – zašto jedva funkcionišu dva najvažnija gradska javna preduzeća: Javno saobraćajno preduzeće (JSP) i Komunalna higijena, koja su svojevrsni barometar funkcionisanja grada. Komunalna higijena: Grad koji se guši u vlastitom otpaduJavno gradsko preduzeće "Komunalna higijena" već duže vrijeme je na meti kritika građana zbog neizvršenih obaveza, ali i političkih prepucavanja između aktuelne gradonačelnice Danele Arsovske i vladajuće partije VMRO-DPMNE. Prema posljednjim podacima iz izvještaja Komunalne higijene, preduzeće radi sa ograničenim resursima, zastarjelom opremom i nedovoljnim brojem vozila. Preduzeće broji oko hiljadu redovno zaposlenih i više od 300 radnika angažovanih putem Agencije za privremena zapošljavanja, pokazuje posljednji izvještaj iz marta. Međutim, u izvještaju nije navedeno koliko zaposlenih radi u administraciji, a koliko su radnici na terenu. Gotovo nijedno od dosadašnjih predizbornih obećanja o modernizaciji, digitalizaciji i selekciji otpada nije u potpunosti realizovano. Sistem upravljanja i reciklaže otpada jeste objavljen na zvaničnoj web stranici preduzeća, ali u stvarnosti je improvizovan – što građani svakodnevno osjećaju, doslovno na svakom koraku. Jedan od glavnih razloga za loše stanje u kojem se nalazi preduzeće jeste veliki akumulirani dug. Prema posljednjim podacima Ministarstva finansija, u prvoj polovini ove godine ukupni dug iznosi 5,6 miliona eura, dok je prošlu godinu preduzeće završilo s minusom od 7,7 miliona eura. Iz "Komunalne higijene – Skoplje" (KHS) nisu odgovorili na novinarska pitanja Radija Slobodna Evropa o tome zašto u protekle dvije do tri sedmice nije prikupljan otpad. Međutim, kada je riječ o višedecenijskom dugu, odgovornost su prebacili na državne institucije koje, kako tvrde, nisu plaćale za pružene usluge. "KHS također obavještava javnost o višedecenijskom finansijskom problemu zbog kojeg posljednjih 30 godina posluje s dugovima, jer Ministarstvo zdravlja duguje više od 5 miliona eura. Ovaj neplaćeni dug direktno utiče na likvidnost KHS-a", navodi se u jednom od njihovih posljednjih saopštenja. Stojanče Kašikovski, predsjednik sindikalne organizacije "SUTKOZ", u kojoj su članovi zaposleni iz Komunalne higijene, kaže da nemaju dovoljno opreme za rad – veliki broj kamiona za prikupljanje otpada nije u voznom stanju. "Suočavaju se s problemom nedostatka rezervnih dijelova, nedostatkom goriva za kamione, i zbog toga smo u proteklom periodu imali problem s otpadom u gradu Skoplju", rekao je on. Kašikovski dodaje da su u prethodnom periodu imali problema i sa redovnom isplatom plata zaposlenima, koje su kasnile i po nekoliko sedmica, što je izazvalo nezadovoljstvo među radnicima. Dodatno, ističe da iako je Upravni odbor donio odluke za poboljšanje stanja u preduzeću, direktor koji je trebao da ih sprovede to nije učinio. Iz Grada Skoplja poručuju da su za nefunkcionalnost Javnog komunalnog preduzeća odgovorni odbornici iz VMRO-DPMNE i Vlena, tvrdeći da su upravo oni blokirali modernizaciju Komunalne higijene. "Državne institucije su najveći dužnici – Vlada duguje JSP-u osam miliona eura za studentski standard i prevoz, dok u Komunalnoj higijeni Skoplje, pored Ministarstva zdravstva, i druge vladine institucije duguju milione", navodi se u kratkom odgovoru iz Grada Skoplja. Iz vladajuće partije odgovaraju da je tvrdnja gradonačelnice Arsovske površna, nelogična i netačna. "Zašto bi VMRO-DPMNE, usred izborne kampanje, ostavio Skoplje zatrpano smećem, ako se zna da će se to negativno odraziti na njih? Neka Arsovska objasni zašto se smeće ne skuplja i gdje završava novac građana koji plaćaju za tu uslugu", navodi se u pisanom odgovoru stranke. JSP: Prevoz koji funkcioniše po inercijiJavno saobraćajno preduzeće (JSP) već godinama ima probleme koji ga čine nefunkcionalnim, pokazuje posljednji izvještaj revizora. Vozni park je zastario, dio autobusa je pokvaren i parkiran u depoima, a nedostatak vozača i goriva čini mrežu javnog prevoza nepredvidivom. Građani iz mnogih naselja svjedoče da autobusi ili uopšte ne dolaze, ili dolaze sa velikim kašnjenjem i prepunjeni. Revizori su dali negativno mišljenje o finansijskim izvještajima, ističući da preduzeće nije u stanju da obezbijedi kvalitetne i pravovremene usluge. Prema izvještaju revizora, Javno saobraćajno preduzeće (JSP) je 2023. godinu završilo s gubitkom od 8,9 miliona eura. "Evidentna je i ekstremna neefikasnost: na svaka 2 denara troška po pređenom kilometru, ostvaruje se samo 1 denar prihoda od prevoza. Iako je Grad Skoplje subvencionisao preduzeće sa 10,96 miliona eura (673.870 hiljada denara) tokom 2023. godine, JSP nije u stanju da ostvari strateške ciljeve održivog urbanog transporta", navodi se u revizorskom izvještaju. Ukupan dug JSP-a u prvoj polovini ove godine iznosi 9,9 miliona eura, dok je prošlu godinu preduzeće završilo s neizmirenim obavezama od 13,4 miliona eura. Problemi s upravljanjem dugovima u JSP-uRevizori su dodatno utvrdili da postoji dužnička kriza u preduzeću, što izaziva probleme u snabdijevanju gorivom. "Zbog neblagovremenog plaćanja goriva, sklopljeni su nepovoljni sporazumi o dugu, uključujući i kaznene kamate koje su bile 50 posto više od zakonske stope", stoji u izvještaju. Ministarstvo obrazovanja i nauke (MON) već dvije godine nije platilo za besplatan prevoz redovnih studenata (za akademske 2022/2023. i 2023/2024. godine), jer ta sredstva nisu predviđena u budžetu. Vozni park JSP-a je zastario, s prosječnom starošću vozila od 12 godina, bez ikakvih investicija u njegovo unapređenje tokom 2022. i 2023. godine. Zaposleni u JSP-u kažu da u preduzeću nema nijednog problema koji nije hitan. Predsjednik sindikata Mićo Stojanovski dodaje da problemi počinju već u autobuskoj bazi u skopskom naselju Avtokomanda. "Radimo u autobazi u Avtokomandi kao u logorima u Treblinki. A o autobusima ne želim ni da pričam – sada raspolažemo sa polovinom autobusa u odnosu na broj koji smo imali prije nekoliko godina. Odliv stručnog kadra, inženjera i radnika je zastrašujući", objašnjava Stojanovski. Prema njegovim riječima, JSP-u trenutno nedostaje oko 200 vozača kako bi se mogao realizovati redovan gradski prevoz prema planiranom voznom redu. Kada je riječ o voznom parku, Stojanovski navodi da je u opticaju oko 300 autobusa nabavljenih u vrijeme vlade Nikole Gruevskog i dodatnih 30 tokom mandata gradonačelnika Petra Šilegovog. Međutim, dodaje da se oko 40 posto tih vozila ne koristi zbog ozbiljnih kvarova. "Nabavka novih autobusa sigurno će potrajati oko godinu i po. Šta do tada? Moramo pustiti u saobraćaj i onih stotinjak neispravnih autobusa – sa razbijenim šoferšajbnama, pokvarenim diznama, injektorima, kompjuterima, gumama i drugim dijelovima – kako bismo ublažili stanje u javnom prevozu u gradu", kaže Stojanovski. JSP i Komunalna higijena sa svakom promjenom gradske vlasti dobijaju novo rukovodstvo koje upravlja tim preduzećima. Međutim, i novoj gradskoj vlasti će biti potrebno vrijeme da popravi stanje u oba javna preduzeća.

Bez posla i bez isplaćenih plata, zajednička je sudbina koju su desetine radnika u tekstilnoj industriji, uglavnom žena, preko noći doživele samo u proteklih nekoliko meseci u Štipu, gradu na istoku Severne Makedonije, nekada prepoznatljivom po razvijenoj tekstilnoj industriji. Ta grana godinama beleži negativan trend, a od početka ove godine, desetak tekstilnih fabrika je zatvoreno samo u istočnom regionu Severne Makedonije, pokazuju neformalni podaci koje je izneo predsednik Skupštine Organizacije poslodavaca Makedonije Angel Dimitrov, koji je i sam u tom poslu. "Uzeli su nam zdravlje... Ostavili su nas na ulici, ovo je sramota", javno su pred kamerama komentarisale revoltirane radnice iz Štipa koje su protestovale, koje su u avgustu puštene na odmor, a na dan kada je trebalo da se vrate na posao, dočekao ih je ključ na vratima. Zahtevale su da im šefovi isplate dve zaostale plate i regres za godišnji odmor, K-15. Posle je usledilo i zatvaranje drugih fabrika. I ne samo u Štipu, svedoče radnice. "Samo u poslednjih nekoliko meseci, neke u Kočanima su zatvorene, neke su kupili nove gazde jer stare nisu mogle da opstanu. Ako je pre deset godina bilo možda preko 50 konfekcija, na svakom koraku, sada ih ima možda desetak", kaže za RSE 52-godišnja Sanja iz Kočana, koja radi u tekstilnoj industriji više od 30 godina. Kriza u Evropi i jeftina radna snaga u BangladešuKriza se poslednjih godina intenzivirala zbog pada potražnje uz zapadne Evrope, posebno iz Nemačke, smatra Dimitrov. Nemačka je najveće tržište za makedonski izvoz iz te industrije – čak 65,2 odsto ukupno ostvarenog izvoza iz te delatnosti u 2024. godini, pokazuju podaci Državnog zavoda za statistiku, na koje se poziva i Udruženje tekstilne i kožarske industrije u okviru Privredne komore Makedonije. Sledeća prošle godine bila je Grčka sa 13,7 odsto, zatim Holandija sa 8,2 odsto i Velika Britanija gde je izvezeno 2,1 odsto. "Energetska kriza, pogoršana ratom u Ukrajini, zajedno sa strahom zapadnih građana od novog rata tamo, doprinosi padu kupovine i potražnje za tekstilnom industrijom", kaže Dimitrov za RSE. Tekstilni sektor u Severnoj Makedoniji čini više od 10 odsto ukupne industrijske proizvodnje, ističe Ministarstvo ekonomije i rada, dodajući da većina kompanija radi na proizvodnji sa stranim partnerima, uglavnom iz zemalja zapadne Evrope. Međutim, svesno je i da ta industrija poslednjih godina "beleži negativan trend". "Analiza pokazuje da je to rezultat kombinacije faktora – promena u globalnim lancima snabdevanja, povećanja troškova energije i sirovina, kao i nedostatka kvalifikovane radne snage", navelo je Ministarstvo ekonomije i rada za RSE. Promenu u globalnim lancima snabdevanja ističu i poslodavci, ali kažu da je to trend koji je počeo pre oko deset godina. Dimitrov ističe da su makedonske kompanije izgubile konkurentnost jer je s povećanjem plata cena usluga u zemlji preskupa za strance i oni se preorijentišu na druga tržišta. "Strane kompanije ne prihvataju tako veliko povećanje plata kao što smo mi prihvatili, a s druge strane, moramo da podižemo plate da bismo zadržali radnike. Tako da su u ovom trenutku najveće porudžbine za masovnu proizvodnju otišle u Bangladeš, dok mi radimo na manjim porudžbinama, nekima koje su im hitne", kaže on. Ima li spasa?Ministarstvo privrede i rada nema poseban strateški dokument koji se odnosi na tekstilnu industriju, ali navodi da je taj sektor obuhvaćen svim dokumentima i merama za "promovisanje konkurentnosti prerađivačke industrije", ističući da je i nacionalno zakonodavstvo usklađeno sa zakonodavstvom EU. "U okviru Programa za podršku prerađivačkoj industriji i društvenoj odgovornosti, kompanije iz tekstilnog sektora imaju mogućnost da apliciraju za sredstva za istraživanje tržišta, izvoznu strategiju, razvoj brenda, digitalnu i zelenu transformaciju, razvoj proizvoda od recikliranih sirovina, kao i uvođenje međunarodnih standarda za društvenu odgovornost", navodi Ministarstvo privrede. Pored toga, resorno ministarstvo ističe mere za razvoj preduzetništva, mogućnosti Zakona o finansijskoj podršci investicijama, kao i kredite za kompanije koje je omogućio zajam iz Mađarske. Ministarstvo takođe navodi da je otvoreno za razgovore sa sindikatima i privrednim komorama kako bi se pronašla dugoročna rešenja za tu industriju i podstakao razvoj sopstvene proizvodnje i, na primer, preorijentacija ka specijalizovanim tržištima poput vojne i zaštitne odeće. U vojnoj i zaštitnoj odeći, međutim, neki privrednici ne vide spas jer ističu da za takve porudžbine obično čekaju da se objave tenderi, da se konkuriše, da čekaju da budu izabrani, što im donosi neizvesnost i nema kontinuiteta. Neki od vlasnika kompanija iz tekstilne industrije takođe su poslednjih dana imali sastanak na kojem su razgovarali o situaciji i načinima na koje bi država mogla da im pomogne. Neke od mera koje su cirkulisale kao predlozi su da im država smanji doprinose za zdravstveno i penziono osiguranje i poreze, koje kompanije u ovoj industriji isplaćuju s platama zaposlenima. Ili eventualno, u slučaju daljeg povećanja plata i minimalne zarade, da se doprinosi ne povećavaju. Ono što privrednici s kojima je RSE razgovarao ističu jeste da veće šanse za opstanak imaju kompanije koje su razvile sopstveni brend i rade sa sopstvenim materijalima. Veća je opasnost za one koji rade s masovnom proizvodnjom po narudžbini s tuđim materijalima. Pad broja zaposlenihO situaciji u koju je dovedena tekstilna i kožarska industrija svedoče i podaci Državnog zavoda za statistiku, na koje ukazuje i Privredna komora. Prema njima, u ovoj industriji je 2015. godine broj zaposlenih bio 46.558, a 2024. godine 32.102, što znači da je za deset godina došlo do smanjenja od 14.456. Udeo te industrije u ukupnom izvozu zemlje takođe je smanjen, sa 14,6 odsto u 2015. na 6,15 odsto u 2024. godini. Udeo ovog sektora u BDP-u je tokom celog ovog perioda bio oko 2,5 odsto. Statistički podaci takođe pokazuju da je Severna Makedonija u 2024. godini, u poređenju sa 2023. godinom, zabeležila povećanje proizvodnje tekstilnih tkanina za samo 0,8 odsto, dok je proizvodnja odeće pala za 20,2 odsto, a kože i drugih sličnih proizvoda za 29,1 odsto.

Od tinejdžera koji je vodio košarkaški blog i zarađivao 400 dolara dnevno, stigao je do antimejnstri američkog medija vrednog više stotina hiljada dolara, tako sebe opisuje 27-godišnji Rumen Naumovski iz Velesa u jednom intervjuu. Njegovo ime se nedavno pojavilo u američkim medijima kao vlasnika sajta Resist the Mainstream (Otpor mejnstrimu), ali je otkriveno i da je 2022. godine ilegalno donirao novac kandidatu za Kongres SAD. Naumovski se ne pominje u makedonskoj javnosti. Ali se zato u američkoj njegovo ime povezuje s tinejdžerima iz Velesa koji su 2016. godine zaradili, kako je pisalo nekoliko svetskih medija, "mnogo novca" od sajtova koji su širili dezinformacije o predsedničkim izborima u SAD. Naumovski je, s druge strane, 2022. godine ilegalno donirao više od 3.000 dolara kampanji kandidata za Kongres SAD Rona Votkinsa (Ron Watkins). Donacija Naumovskog je ilegalna jer je stranim državljanima, prema američkom zakonu, zabranjeno da doniraju za političke kampanje. "Nemam komentar", bio je kratak odgovor koji je Naumovski dao za RSE na pitanje da ispriča svoju priču, pre nego što je spustio slušalicu. Međutim, kada je upitan da li očekuje sankcije posle otkrića da je ilegalno donirao novac američkoj kampanji, u poruci na Vajberu (Viber) je ukazao na odgovor koji je objavio na društvenoj mreži Telegram 2022. godine. "Dao sam onlajn doprinos političkoj kampanji u SAD, ne shvatajući da mi je to zabranjeno kao nekom ko ima američku vizu, ali ne i zelenu kartu. U roku od nekoliko minuta pošto sam saznao, kontaktirao sam kampanju, koja mi je odmah vratila novac. Volim Ameriku i nikada ne bih namerno prekršio nikakvu meru. Živi i uči", bio je odgovor Naumovskog. Prema dokumentu koji je citirao američki medij Open Secrets, novac je uložio u kampanju Votkinsa za Kongres u februaru 2022. U tom dokumentu, adresa donatora Naumovskog je navedena kao adresa marketinške agencije Raww Digital u gradu Sankt Peterburg na Floridi. Međutim, u osnivačkim dokumentima američke marketinške agencije navedena je adresa u njegovom rodnom gradu Velesu. To pokazuje vezu između njega i marketinške firme na Floridi. Investiciju u SAD Naumovski je registrovao u makedonskom Centralnom registru u septembru 2022. Američku marketinšku agenciju osnovao je kao fizičko lice s ulogom od 100.000 dolara. Makedonska kompanija s minimalnom zaradomNa istoj adresi u Velesu, tri godine ranije, 2019. godine, osnovao je i makedonsku kompaniju, pod istim nazivom na ćirilici Ravv digital. Prema podacima iz Centralnog registra, kompanija je funkcionisala do avgusta ove godine kada je likvidirana. Podaci pokazuju da nije morao da plaća porez u domovini za makedonsku agenciju jer nije imala veliki obrt, odnosno u završnom računu 2022. je prikazao prihod od 1.800 evra. Međutim, iste godine je sa svog računa uložio 100.000 dolara u osnivanje američke marketinške agencije. Naredne godine nije prikazao prihod, dok je 2024. prikazao prihod od skoro stotinu evra. Američka agencija Raww Digital postoji već nekoliko godina, ali za sada nema aktivnu veb stranicu. Domen za hosting je registrovan na adresi u Rejkjaviku na Islandu. 'Previše' iskrenNaumovski je osnivač marketinške firme Raww Digital i sajta Resist the Mainstream, koja sebe opisuje kao "medijsku kompaniju za ljude koji su izgubili poverenje u mejnstrim medije". Medijsku kuću u koju je, kako kaže, uložio više od 145.000 dolara i zapošljava 11 Amerikanaca, vodi iz svog doma u Severnoj Makedoniji uz objašnjenje da mu nije odobrena američka poslovna viza E-2, koja se koristi za ulazak u zemlju investitorima koji imaju biznis u SAD. "Sedam godina sam pokušavao da legalno uđem u Ameriku. Bio sam odbijen, odlagan, i na kraju mi je čak odbijena i poseta. Moj zločin? Previše sam iskren u svojoj želji da postanem američki državljanin", kaže Naumovski u kolumni objavljenoj u američkom mediju Daily Wire. U njoj on pravi poređenje da je, dok je sedam godina čekao, oko 12 miliona ljudi prešlo južnu granicu SAD bez poziva, da bi zatim dobili smeštaj i beneficije u roku od nekoliko meseci. Blumberg (Bloomberg) je 2022. napisao da je sajt Resist the Mainstream prvi put razotkrila organizacija Partnerstvo za integritet izbora (Election Integrity Partnership) u oktobru 2020. zbog širenja izrazito pristrasne vesti, dok je istovremeno skrivao svoje strano poreklo. "Njen osnivač Rumen Naumovski navodno je vršnjak grupe tinejdžera iz Velesa, Severna Makedonija, koji su tokom predsedničkih izbora u SAD 2016. kreirali stotine Fejsbuk (Facebook) stranica – često naklonjenih Donaldu Trampu (Trump) – pri čemu su mnoge od tih stranica širile lažne informacije", piše u priči Blumberga. U tom tekstu se objašnjava i da se Naumovski usprotivio karakterizaciji sajta Resist the Mainstream kao lažnog i rekao da su njegovi izveštaji o izborima i vakcinama tačni. "Naš posao je da istražimo istinu, a ne da prikrivamo naše izveštavanje onim što 'znamo' da mora biti istina", odgovorio je Naumovski Blumbergu u poruci. Ulazak u konzervativni politički svetO tome kako je započeo svoj biznis u SAD, Naumovski govori u podkastu s Kenom Lakortom (Ken LaCorte), američkim jutjuberom i bivšim izvršnim direktorom u Fox News, kome je u izvesnom periodu pomagao u razvoju Instagram profila za Lakortove medijske proizvode. "Rekao sam sebi: 'Neću na fakultet. Ako sam mogao da zaradim 400 dolara dnevno onlajn kada sam imao 16 godina, ne moram da idem na fakultet, mogu da zaradim novac onlajn, zar ne?", kaže on. U nastavku podkastu on indirektno ukazuje i na razvoj svog desničarskog medija, ograđujući se od sajtova s lažnim vestima u Velesu. "Ali što se toga tiče, zatim je usledilo to da se mnogo ljudi upustilo u politiku, kao što je rečeno. Neki od njih su objavljivali potpuno lažne vesti. Neki su objavljivali vesti koje su bile obmanjujuće. A kako je to uticalo na mene? I dalje mislim da bih i bez toga bio deo nečeg velikog i gradio nešto ogromno. Znači, to je uticalo na mene u smislu da uđem u ovaj, znaš, konzervativni politički svet, svakako. I zahvalan sam na tome", kaže on u podkastu. Nevidljiv za makedonske institucijeNaumovski, kako je napisao u svojoj jedinoj objavljenoj kolumni, "nikada nije kročio" na američko tlo, gde poseduje medijsku kuću sa 11 zaposlenih i marketinšku agenciju. RSE je pitao makedonske institucije da li je dosad provereno kako je dobio novac za otvaranje medija u inostranstvu i da li plaća porez u domovini. Uprava javnih prihoda je navela da ne može da odgovori na ta pitanja. "Podaci, informacije o postupcima i radnjama koje preduzima Uprava javnih prihoda su podaci, odnosno informacije iz poreskog postupka i služe isključivo u poreske svrhe, odnosno za sprovođenje oporezivanja, i predstavljaju poresku tajnu", navela je Uprava javnih prihoda za RSE. Prema podacima koje je do sada prikupio RSE iz Centralnog registra, Naumovski nije prijavio veliku zaradu preko makedonske kompanije, već je kao pojedinac uložio 100.000 dolara sa svog računa kao osnivački ulog za otvaranje američke marketinške agencije. Stručnjak za poresku politiku Borče Smilevski kaže da je svaki makedonski građanin ima slobodu i da može da ulaže novac u inostranstvu, ali ako ostvari prihod koji mu "legne" na domaći račun, u svojoj zemlji mora da plati porez na osnovu dividendi. Međutim, za proveru porekla novca koji se koristi za investiranje u inostranstvu nadležne su uprave za finansijsko obaveštavanje i za finansijsku policiju. "Međutim, to je pitanje koje ima širi kontekst, ne odnosi se samo na njega, u ovoj zemlji postoji mnogo ljudi čije poreklo novca treba proveriti. To je pitanje koje se vuče godinama i dok se ne donese zakon o proveri porekla imovine, ta pitanja će ostati otvorena", objašnjava Smilevski. Uprava za finansijsko obaveštavanje i Uprava za finansijsku policiju, institucije nadležne za proveru sumnjivih finansijskih aktivnosti, do objavljivanja ovog teksta nisu odgovarale na upit RSE o tome da li je Naumovski bio meta provere porekla imovine. Prema makedonskom Zakonu o deviznom poslovanju, makedonski građani koji ulažu novac u osnivanje kompanije u SAD moraju da obaveste Centralni registar, a investiranje Naumovskog u američku marketinšku agenciju zavedeno je u makedonskom registru. Naumovski, iz Velesa, nastavlja da vodi medij Resist the Mainstream i marketinšku agenciju Raww Digital, iako, kako kaže, nikada nije fizički bio u SAD. Preko ovih digitalnih platformi, on nastavlja da gradi medijsko prisustvo u konzervativnom američkom prostoru.

Iz Bitole se makedonska istraga protiv biznismena i počasnog konzula Bjelorusije u toj zemlji Borča Markovskog proširila i stigla do Beograda. Dvije sedmice nakon što je Markovski završio u pritvoru zbog sumnje na zloupotrebe u Rudarsko-energetskom kombinatu - REK Bitola, Tužilaštvo je pokrenulo akciju zamrzavanja imovine - novca, zemljišta, stanova i vozila kako u zemlji, tako i u susjednoj Srbiji. Tužilaštvo je zamrznulo skoro pola miliona eura sa ličnih bankovnih računa Markovskog i njegove istoimene kompanije, a takođe je zatražilo zabranu raspolaganja imovinom stečenom u posljednje dvije godine. To uključuje tri stana u Skoplju, parcelu neizgrađenog zemljišta i garažu, kao i tri kamiona i jedno putničko vozilo. "Postoji sumnja da predstavljaju prihod od kriminala, tj. imovinu koja može biti predmet oduzimanja u budućnosti zbog počinjenih krivičnih djela koja su obuhvaćena istragom", saopštilo je tužilaštvo. Ali istraga nije stala na makedonskoj teritoriji. Tužilaštvo u Bitoli uputilo je hitan zahtjev nadležnim organima Srbije za zamrzavanje 10 novih teretnih i priključnih vozila. Ova vozila je 2025. godine kupila kompanija sa sjedištem u Beogradu koja ima jasnu vlasničku vezu sa Markovskim. Riječ je o kompaniji "Haza izgradnja" sa sjedištem u Beogradu, koju je Radio Slobodna Evropa (RSE) otkrio u decembru 2024. godine kao dio poslovnog portfolija Markovskog izvan Sjeverne Makedonije. Tužilaštvo u Bitoli smatra da ova vozila predstavljaju prihod stečen kriminalom, o čemu je pokrenuta istraga. Od njihovih kolega u Beogradu zatraženo je ne samo da zamrznu vozila, već i da zabrane "pravnom licu, njegovom upravitelju ili bilo kojoj drugoj osobi u njihovo ime da otuđuje, opterećuje ili raspolaže vozilima", mjeru koju vlasti koriste kada posumnjaju da je imovina stečena kao rezultat kriminalne aktivnosti. "Dodatno, od srpskih vlasti je zatraženo da se osigura i da se otvori sef za koji je utvrđeno da ga osumnjičeni posjeduje u jednoj srpskoj banci, kako bi se provjerio njegov sadržaj", saopštilo je Tužilaštvo, dodajući da su podneseni zahtjevi prihvaćeni i da je srpsko tužilaštvo izdalo naredbe o zamrzavanju imovine. Markovski ima vlasnički udio u još jednoj kompaniji u SrbijiRSE saznaje da, pored "Haza izgradnje", Borče Markovski ima vlasnički udio i u drugoj kompaniji u susjednoj Srbiji. Prema izvorima iz istrage, obje kompanije su vjerovatno međusobno povezane. Međutim, zaplijenjena vozila su trenutno registrovana na "Haza izgradnju", i ako Tužilaštvo identifikuje imovinu koja pripada drugoj kompaniji, može zatražiti njeno zamrzavanje, u slučaju da postoje indicije za krivično djelo. Istraživanje RSE-a iz decembra 2024. godine otkrilo je dvije kompanije u Srbiji koje su bile povezane s Borčetom Markovskim. Prva kompanija ima isto ime kao i bitolska - "Markovski kompani" - i registrovana je 2. marta 2009. godine. Međutim, bila je aktivna samo 10 mjeseci, jer je izbrisana 24. decembra. Upravitelj u to vrijeme bio je izvjesni Branislav Stoilković, koji sada, prema podacima Centralnog registra, ima građevinsku radionicu u blizini Beograda. Druga firma "Haza izgradnja", koja je sada predmet interesa Tužilaštva u Bitoli, osnovana je istog dana kao i prethodna. Njena upravnica je Gordana Pojužina. Ograničenja upravnice, koja je ujedno i knjigovođa, navode da je za transakcije koje prelaze 150 hiljada eura potreban i potpis osnivača Borča Markovskog. Istraživanje je pokazalo da je "Haza izgradnja" redovni pobjednik tendera u Javnom preduzeću "Srbija šume". Firma se nalazi na Bulevaru Mihajlo Pupin 10D na Novom Beogradu, na adresi tržnog centra. Od 2021. do septembra 2024. godine, ova kompanija je osvojila 14 tendera u Srbiji. Riječ je o izgradnji ili rekonstrukciji šumskih puteva, a ukupna vrijednost je oko 3 miliona eura. Najveći dobitnik tenderaU Sjevernoj Makedoniji, njegova kompanija "Markovski kompani" smatra se kompanijom s najviše dobijenih javnih nabavki u posljednjih pet godina, odnosno od 2019. do 2023. godine, prema podacima iz istraživanja nevladine organizacije "Centar za građanske komunikacije". Zauzela je prvo mjesto od svih 3.800 kompanija koje su dobile državne tendere, sa ukupno 77 zaključenih ugovora o javnim nabavkama. Prema njihovom istraživanju, sa državnim preduzećem ESM zaključeno je čak 66 tendera u vrijednosti od 141 milion eura ili 93 posto ukupne vrijednosti svih tendera. Javno tužilaštvo u Bitoli je 9. oktobra otvorilo istragu protiv osam fizičkih i jednog pravnog lica zbog produženih krivičnih djela u vezi sa javnim nabavkama u REK Bitola, uključujući i Borča Markovskog, vlasnika "Markovski kompani". Pet zaposlenih u REK Bitola, uključujući tadašnjeg direktora Kombinata i četiri menadžera i direktora Proizvodne jedinice (PE) Rudnici u REK Bitola, osumnjičeni su da su, kao saizvršioci, tokom 2023. godine počinili produženo krivično djelo "zloupotreba službenog položaja i ovlaštenja". Tužilaštvo ih tereti da su, suprotno osnovnom rudarskom projektu i potrebama rudnika "Živojno", organizovali i sproveli javnu nabavku za izmještanje elektrana iz rudnika Oslomej u PE Rudnici – REK Bitola. Pravno lice, Borče Markovski i još jedna osoba zaposlena u "Markovski kompani" sumnjiče se da su podnijeli fakture na osnovu kojih su nezakonito naplatili 106.200.000 denara (oko 1,7 milion eura) od REK Bitola, čime su počinili produženo krivično djelo "zloupotreba postupka javnog poziva i javno-privatnog partnerstva". Prvobitno, sudija u prethodnom postupku je odredio Markovskom mjeru kućnog pritvora. Nakon što je Javno tužilaštvo Bitola podnijelo žalbu, Krivično vijeće Osnovnog suda u Bitoli ju je prihvatilo, te se od 11. oktobra biznismen nalazi u efektivnom pritvoru. Vlasnik, Borče Markovski, takođe je počasni konzul Bjelorusije od 2016. godine zbog "dobrih ekonomskih odnosa s ovom zemljom". Istraga RSE otkrila je da je, zbog saradnje s bjeloruskim državnim kompanijama pod pokroviteljstvom Aleksandra Lukašenka, koje su bile pod sankcijama SAD-a i, jedno vrijeme, Evropske unije, Borče Markovski postao počasni konzul Bjelorusije u Sjevernoj Makedoniji 2016. godine.

Dok traju lokalni izbori, u prestonici Severne Makedonije smeće je na svakom koraku. U gradu sa više od pola miliona stanovnika, nadležno komunalno preduzeće smeće ne odnosi redovno. Građanima i medijima ne pružaju odgovore. Između dva izborna kruga, gradska vlast ne funkcioniše a ogorčenje stanovnika raste.

Ishod lokalnih izbora u Severnoj Makedoniji je potvrda da građani podržavaju aktuelnu vladinu politiku, pokazuje promenu u albanskom bloku i ističe percepciju birača o saradnji ili blokadama oko nezavisnih kandidata, ocenjuju politički analitičar Aleksandar Kržalovski i novinar Nazim Rašidi rezultate prvog kruga lokalnih izbora 19. oktobra. Pobeda VMRO-DPMNE nad Socijaldemokratskim savezom Makedonije (SDSM) u "makedonskom bloku", prema rečima Aleksandra Kržalovskog iz Makedonskog centra za međunarodnu saradnju (MCIS), ubedljivija je nego što se očekivalo i ukazuje na najveću moguću razliku u istoriji, veću i od rekorda od 52 opštine u drugom krugu prethodnih izbora 2021. U "albanskom bloku", kako kaže Kržalovski, "neizvesnost" je prevagnula na stranu VLEN-a u odnosu na Demokratsku uniju za integraciju (DUI) sa "glavnom premijom" opštinom Čair, kao i vođstvom u još tri opštine, uključujući Tetovo. "DUI je svedena na Gostivar od velikih opština, a čak i tamo su prisutne obe Alijanse Taravarija i Sele, i pitanje je da li je dostignut prag od jedne trećine birača. To je glavni ishod – da se mantra DUI o 'legitimitetu' raspršila i zapravo potvrdila VLEN kao legitimnog partnera u Vladi", rekao je Kržalovski za RSE. VMRO-DPMNE ubedljiv u makedonskom blokuU prvom krugu lokalnih izbora, VMRO-DPMNE je obezbedio ubedljivu prednost, osvojivši gradonačelničke pozicije u 32 opštine širom zemlje. SDSM je osvojio gradonačelničke pozicije samo u tri opštine – Kriva Palanka, Bogdanci i Krivogaštani – i očekuje još dvadeset u drugom krugu. Koalicija koju predvodi VLEN pobedila je u pet opština, uključujući Čair, dok je Nacionalna alijansa za integraciju (NAI) koju predvodi DUI osvojila četiri gradonačelničke pozicije – u Gostivaru, Lipkovu, Čaški i Plašnici. Kandidat VMRO-DPMNE Orče Đorđevski vodi u trci za gradonačelnika Skoplja sa 39,4 odsto glasova i u drugom krugu će se suočiti a kandidatom Levice Amarom Mecinovićem, koji je osvojio 13,2 odsto, što je najbolji rezultat te stranke dosad. "Levica je u usponu, ali manja nego što je očekivala i još uvek su negde na 'polovini' SDSM-a. Nezavisni se nisu dovoljno dobro pokazali, verovatno zbog niske (standardne) izlaznosti ispod 50 odsto", kaže Kražlovski. U Gradskom veću Skoplja, VMRO-DPMNE i VLEN su obezbedili većinu, dok SDSM ima šest odbornika manje. Drugi krug izbora za gradonačelnika održaće se 2. novembra u još 33 opštine, a u tri opštine glasanje će se ponoviti zbog nedovoljne izlaznosti. VLEN jača uticajNovinar Nazim Rašidi za RSE kaže da je u makedonskom bloku očigledno da birači podržavaju vladine politike i predstavnike i, prema njegovim rečima, to je "jednoglasnost" koja nije dobra za demokratiju "ako jedna partija kontroliše sve". "Kada znamo da imaju relativno veliku moć u centralnoj vlasti, ako ništa drugo, to bar otvara mnoge dileme o tome kako će se dalje razvijati situacija. Ali u svakom slučaju, izbori su prihvaćeni kao fer i demokratski", kaže Rašidi. "S druge strane, mislim da će vremenom i sama VMRO-DPMNE osetiti veći pritisak, jer ako imate toliku moć, više nećete moći da kažete da se neke stvari ne mogu uraditi, jer je moć u vašim rukama u svim segmentima", kaže on. Rezultati u albanskom bloku, prema Rašidiju, i pobeda Izeta Medžitija, ne samo u opštini Čair, pokazuju da DUI nije u potpunosti saslušala kritike koje su u početku bile interne stranačke. S druge strane, kaže on, saradnja VMRO-DPMNE s VLEN-om može se posmatrati sa dva aspekta. "Jedan je progresivan jer i dalje imamo slučaj gde VMRO-DPMNE poziva da se glasa za albanske gradonačelnike, što na neki način pokazuje da nema tog kompleksa ili međuetničke tenzije, već se ceo proces posmatra u kontekstu izbora ili programa", kaže Rašidi. S druge strane, prema Rašidiju, u albanskom bloku je bila veća raznovrsnost – veća demokratija ako se pogledaju rezultati u većima, za koje kaže da u mnogim slučajevima nisu isti kao rezultati gradonačelnika. Izazovi nezavisnih kandidataU pogledu rezultata nezavisnih kandidata, Rašidi smatra da slaba podrška delimično proizilazi iz percepcije među građanima da je bez podrške stranaka teško upravljati gradovima. Prema njegovim rečima, primer bivše gradonačelnice Skoplja Danele Arsovske i sukobi s većem, stvorili su utisak da nesaradnja s partijama dovodi do blokada i nefunkcionalnosti. Manji ukupnog broja glasovaMeđutim, iako je VMRO-DPMNE dominirao u prvom krugu prema broju osvojenih opština i mandata u većima, brojke otkrivaju da su najveće partije u zemlji dobile manje glasova u poređenju s parlamentarnim izborima prošle godine. Prema rezultatima glasanja za odborničke liste, VMRO-DPMNE je osvojila oko 301.000 glasova, SDSM oko 125.000. Poređenja radi, na parlamentarnim izborima 2024. godine, koalicija koju predvodi VMRO-DPMNE imala je više od 436.000 glasova, a koalicija koju predvodi SDSM 154.687 glasova, DUI i njeni koalicioni partneri u prvom krugu izbora dobili su približno 114.000 glasova, a VLEN oko 92.000. Na parlamentarnim izborima 2024. godine, Evropski front DUI-ja imao je 137.561, a koalicija Vredi (VLEN) 107.081 glas. Levica je sada osvojila oko 59.000 glasova, a na parlamentarnim izborima imala je više od 68.000, dok je pokret ZNAM sada osvojio nešto više od 38.000 glasova, a na parlamentarnim izborima imao je 56.277, premda ni Levica ni ZNAM nisu podneli liste za odbornike u svim opštinama. Međutim, iako rezultati pokazuju da i vlada i opozicija beleže pad ukupne podrške — delimično zbog manje izlaznosti — prema rečima Aleksandra Kržalovskog, ishod se i dalje može tumačiti kao potvrda dosadašnje politike vlade. "Na neki način, to je potvrda politike vlade i pravca kretanja zemlje, uz podršku da se nastavi u tom pravcu na lokalnom nivou", kaže Kržalovski. Rašidi kaže da je uobičajeno da izlaznost na lokalnim izborima bude manja nego na parlamentarnim izborima, što znači da broj glasova ne treba tumačiti samo u apsolutnom iznosu. "Ako analiziramo procentualnu raspodelu glasova, jasno možemo videti tendenciju podrške različitim strankama, pri čemu su razlike relativno stabilne. Uprkos elementu nezadovoljstva među nekim građanima, procentualni odnos pokazuje da podrška ostaje u očekivanim okvirima", rekao je on. Ovo su bili osmi lokalni izbori od sticanja nezavisnosti Severne Makedonije. Dan izbora je protekao mirno, bez incidenata, sa izlaznošću od 46,5 odsto, saopštila je Državna izborna komisija. Ministarstvo unutrašnjih poslova i Tužilaštvo potvrdili su da su ovo bili "jedni od najmirnijih izbora ikada". Drugi krug je zakazan za 2. novembar.

Vladajuća partija VMRO-DPMNE proglasila je ubjedljivu pobjedu nakon prvog kruga lokalnih izbora u Sjevernoj Makedoniji, održanih 19. oktobra. Partija će imati gradonačelnike u 30 od ukupno 80 opština, a očekuje pobjedu u još oko 20 opština u drugom krugu, uključujući i grad Skoplje, gdje njihov kandidat Orce Gjorgjievski ima veliku prednost. "Obećali smo pobjedu, imamo pobjedu", izjavio je premijer i lider VMRO-DPMNE-a Hristijan Mickoski. Rekao je da je zadovoljan jer je ukupan broj osvojenih glasova veći nego na prethodnim parlamentarnim i lokalnim izborima. Mickoski je također potvrdio da ne planira prijevremene parlamentarne izbore, uprkos pritisku opozicione stranke DUI, te naglasio da su "politike etnocentrizma poražene". Opoziciona partija LSDM pretrpjela je još jedan poraz nakon prošlogodišnjih parlamentarnih i predsjedničkih izbora. Ipak, partija smatra da rezultat nije loš, jer je ovaj put osvojila više glasova u nekim opštinama i naglasila da je tokom glasanja bilo "brojnih nepravilnosti". LSDM će imati gradonačelnike u Kriva Palanci, Bogdancu i Krivogaštanu, a očekuje da uđe u drugi krug u još oko 20 opština. "Ovo je dokaz konsolidacije unutar partije koja je započela i koju ćemo nastaviti", izjavio je lider LSDM-a Venko Filipče, koji je rekao da ne planira podnijeti ostavku nakon ovih izbornih rezultata. VLEN pobijedio u Čairu i Tetovu, dok je BDI pobijedio u GostivaruU albanskom političkom bloku, kandidat VLEN-a Izet Mexhiti ubjedljivo je pobijedio u ključnoj opštini Čair, dok je Bilal Kasami pobijedio u Tetovu. U prvom krugu, koalicija je pobijedila i u još četiri opštine. Za Mexhitija, ovo će biti četvrti mandat na mjestu gradonačelnika, a moraće napustiti trenutnu funkciju ministra nakon što je pobijedio bivšeg ministra iz BDI-ja, Bujara Osmanija, koji mu je čestitao na pobjedi. Članovi i simpatizeri VLEN-a slavili su, kako su rekli, "ubjedljivu pobjedu u Čairu i Tetovu" kod spomenika Skenderbegu u Staroj čaršiji. Koalicija Albanska nacionalna alijansa za integraciju (AKI), koju predvodi BDI, pobijedila je u prvom krugu u opštinama Gostivar, Likova, Čaška i Plasnica – saopštio je potpredsjednik BDI-ja, Arbër Ademi. On je rekao da je na nacionalnom nivou "AKI apsolutni pobjednik sa preko 20.000 glasova prednosti, a s obzirom da se glasovi još obrađuju, ta razlika može biti i veća." Dan izbora protekao je mirno, bez većih nepravilnosti. Očekivanja građana su slična – bolji život u funkcionalnijim opštinama. Državna izborna komisija saopštila je da je do 18:30 izlaznost bila 46,48 posto, što je blizu izlaznosti u prvom krugu prethodnih izbora, kada je iznosila 51,44 posto. Prema biračkom spisku, pravo glasa imalo je 1.832.415 građana. Za 81 mjesto gradonačelnika kandidovalo se 309 kandidata, dok se za mjesta u opštinskim vijećima takmičilo preko 10.490 kandidata sa ukupno 576 lista. Jedna od karakteristika ovih izbora je dominacija muškaraca u trci za gradonačelnike – 277 kandidata ili 89,64 posto, dok je žena bilo samo 32, što predstavlja 10,36 posto ukupnog broja. Ukupan budžet koji je država izdvojila za organizaciju ovih lokalnih izbora iznosi 9 miliona i 760 hiljada eura, od čega su dvije trećine sredstva namijenjena za medije i plaćene političke reklame. Drugi krug izbora zakazan je za 2. novembar.

Glasanje na lokalnim izborima u Sjevernoj Makedoniji je počelo danas (19. oktobra 2025.) u 7 časova ujutru. Ovo su osmi lokalni izbori od sticanja nezavisnosti 1991. Državna izborna komisija (DIK) potvrdila je da su biračka mjesta otvorena. Državna izborna komisija objavljuje prve rezultate lokalnih izbora primljene elektronskim putem od opštinskih izbornih komisija sukcesivno, a rezultate na osnovu podataka iz zapisnika opštinskih izbornih komisija u roku od 12 sati nakon završetka izbora.

Vladajuća stranka VMRO-DPMNE vodi u prvom krugu lokalnih izbora u Sjevernoj Makedoniji, pokazuju prvi rezultati koje, 19. oktobra navečer, objavila Državna izborna komisija. Na birališta je u prvom krugu izbora izašlo nešto više od 46 posto građana, koji su birali gradonačelnike i odbornike u 80 opština i Gradu Skoplju. Kandidati za gradonačelnike VMRO-DPMNE i njena koalicija vode u ukupno 52 opštine, pokazali su podaci sa 1.191 biračkog mjesta. Timčo Mucunski, potpredsjednik VMRO-DPMNE, najavio je da je ta politička opcija na pragu velike pobjede. "Pobijedit ćemo u većini opština. Očekujemo izvrstan izborni rezultat i ogromnu pobjedu koja će biti proslava volje građana i poruka svima onima koji Makedoniju vuku na dno, bez koncepta i bez vizije", kazao je na konferenciji za novinare. Prema prvim podacima, albanska vladajuća koalicija "Vrijedi" vodi u devet opština, najveća opoziciona partija, Socijaldemokratski savez, u sedam, opziciona albanska koalicija Nacionalna unija za integraciju (NAI) u šest i Demokratska partija Turaka u jednoj opštini. Ovo su osmi lokalni izbori otkako je zemlja stekla nezavisnost 1991. godine. Građani izlaze na birališta po drugi put za manje od dvije godine, nakon što su predsjednički i parlamentarni izbori održani u aprilu i maju prošle godine. Na izborima pravo glasa ima 1.832.415 građana, prema biračkom spisku koji je sastavila Državna izborna komisija (DIK). U subotu, 18. oktobra, glasali su bolesni i nemoćni, ljudi u staračkim domovima, kao i ljudi u pritvoru ili na izdržavanju zatvorskih kazni. Zatvorenici, bolesni i nemoćni glasaju u Sjevernoj Makedoniji dan prije lokalnih izboraUkupno je bilo 3.480 biračkih mijesta širom zemlje. Prema informacijama dobijenim od javnih tužilaštava širom zemlje, izborni dan protekao je uglavnom mirno i bez većih poremećaja u izbornom procesu. Za 81 gradonačelničku poziciju ima 309 kandidatura, dok se za mjesta u vijećima bori više od 10.490 kandidata sa ukupno 576 lista. Kandidate su predložile ukupno 22 političke stranke, 19 koalicija i 119 grupa birača ili nezavisnih kandidata. Karakteristično je za kandidate za gradonačelnike da dominiraju muškarci, kojih je 277 ili 89,64 posto, dok je samo 32 žene ili 10,36 posto. Najviše kandidata je za Grad Skoplje – 16 za gradonačelnika i 19 lista za odbornike. Za praćenje izbora akreditovano je 1.462 posmatrača, od kojih je 808 domaćih, a 664 stranih. U ovom prvom krugu izbora trebalo bi da se izaberu novi sastavi opštinskih vijeća, dok će se izabranim gradonačelnikom smatrati onaj koji je osvojio 50 odsto plus jedan glas, pod uslovom da je glasala najmanje jedna trećina birača upisanih u birački spisak u konkretnoj opštini. Prema pravilima, ako nijedan od kandidata ne ispunjava potreban uslov, održava se drugi krug u kojem građani biraju između dva kandidata koji su osvojili najveći broj glasova. Drugi krug je zakazan za 2. novembar. Ukupan budžet koji je država izdvojila za održavanje ovih lokalnih izbora iznosi 9 miliona 760 hiljada eura, od čega je dvije trećine novac namenjen medijima i plaćenom političkom oglašavanju. Pored ovog novca, tu je i iznos za naknade članovima biračkih odbora i prevoz i distribuciju članova i izbornog materijala od opštinskih izbornih komisija do biračkih mjesta gde će se glasanje održati, budući da ih obezbeđuju lokalne samouprave.

Dan prije lokalnih izbora glasaće 2.162 zatvorenika, osoba u kućnom pritvoru, 8.851 bolesna i nemoćna osoba i 442 osobe u domovima za stare. Prema informacijama Državne izborne komisije, glasanje se od jutros odvija mirno. Prema biračkom spisku, u kazneno-popravnim ustanovama u subotu, 18. oktobra bi trebalo da glasa 2.162 zatvorenika, od čega 938 u Kazneno-popravnom zavodu Idrizovo, 391 u zatvoru Šuto Orizari, 237 u zatvoru Štip, 119 u zatvoru Prilep. Osobe koje su se registrovale za glasanje, a nalaze se u kućnom pritvoru, takođe će glasati u svojim domovima. Članovi biračkih odbora u subotu, 18. oktobra bi trebalo da posjete 8.851 bolesnu i nemoćnu osobu koja je zatražila i dobila mogućnost da glasa u svojim domovima. Državna izborna komisija primila je 9.217 zahtjeva za glasanje bolesnih i nemoćnih osoba, od kojih je 8.851 prihvaćeno. U domovima za stare glasaće 442 odraslih, umjesto 450. Broj se smanjio za osam ljudi nakon što je Ministarstvo socijalne politike, demografije i omladine, kako je DIK objavio na sjednici prije nekoliko dana, izvestilo da je dom za stare Arija zatvoren. Osmi lokalni izbori od sticanja nezavisnosti Sjeverne Makedonje 1991. godine održaće se u nedelju 19. oktobra. Glasanje će se obaviti na 3.474 biračka mjesta za 309 kandidata za gradonačelnika i 576 kandidatskih lista za članove opštinskih vijeća, odnosno ukupno 10.490 kandidata. Na izborima učestvuje 22 stranke, 19 koalicija i 119 grupa birača, odnosno nezavisnih kandidata. Grad Skoplje ima najviše kandidata za gradonačelnika – 16. Među ukupnim brojem građana sa pravom glasa je 112.000 koji privremeno rade ili borave u inostranstvu, kao i 2.162 osobe u zatvoru ili pritvoru i 450 birača iz staračkih domova. Kampanja za ove lokalne izbore trajala je 20 dana – počela je 29. septembra, a završila se u ponoć 17. oktobra, kada je počela izborna tišina. Pravo glasa na lokalnim izborima ima 1.832.415 birača, od kojih je 1.717.803 u zemlji, dok je preostalih 112.000 registrovano u posebnom biračkom spisku sa licima koja su emigrirala iz zemlje. U dijaspori neće biti glasanja za lokalne izbore, ali ako ljudi koji su na privremenom radu ili žive u inostranstvu putuju u zemlju, moći će da ostvare svoje pravo glasa. Izbore će pratiti 1.462 posmatrača, od kojih je 808 domaćih, a 664 stranih. U prvom krugu trebalo bi da se biraju novi sastavi opštinskih vijeća, dok će se gradonačelnik smatrati izabranim ako osvoji 50 odsto plus jedan glas, pod uslovom da na glasanje izađe najmanje jedna trećina birača upisanih u birački spisak u konkretnoj opštini. Prema pravilima, ako nijedan od kandidata ne ispunjava potreban uslov, održava se drugi krug u kojem građani biraju između dva kandidata koji su osvojili najveći broj glasova. Drugi krug je zakazan za 2. novembar. Glasanje će početi 19. oktobra u 7:00 časova i završiti se u 19:00 časova. Od sinoć u ponoć do 19:00 časova 19. oktobra traje izborna tišina. Agencija za audio i audiovizuelne medijske usluge saopštila je da će tokom tišine prestati svi oblici izbornog medijskog predstavljanja učesnika u izbornoj kampanji.

Samo godinu i po nakon parlamentarnih i predsjedničkih izbora, Sjeverna Makedonija se priprema za novo glasanje 19. oktobra, kada će biti održan prvi krug lokalnih izbora. Građani će birati gradonačelnike i članove opštinskih vijeća u svih 80 opština, uključujući i glavni grad Skoplje. Prema anketama, ishod u većini opština s većinskim makedonskim stanovništvom uglavnom je predvidiv. Međutim, rezultati ostaju neizvjesni u nekim opštinama gdje većinu čine albanski birači. Ipak, ključno pitanje koje se pojavilo tokom kampanje je – šta slijedi nakon izbora? Može li ishod u albanskom političkom bloku uzdrmati vladajuću koaliciju i dovesti do prijevremenih parlamentarnih izbora, potencijalno već na proljeće 2026. godine? Mogućnost prijevremenih izbora zavisit će i od toga hoće li se nakon lokalnih izbora preduzeti konkretni koraci za deblokadu pregovora s Evropskom unijom, o čemu visoki vladini zvaničnici već šalju određene signale. VMRO-DPMNE – Vladajuća stranka i favoritNajveća stranka u vladajućoj koaliciji, desničarska VMRO-DPMNE, koja je pobijedila na prošlogodišnjim izborima, ujedno je i favorit na predstojećim lokalnim izborima. Opozicioni Socijaldemokratski savez (SDSM) i dalje se suočavaju s unutrašnjom krizom nakon teškog poraza na parlamentarnim izborima u maju 2024. Iako opozicija tvrdi da popularnost VMRO-DPMNE opada, ankete pokazuju da ta stranka i dalje ima značajnu prednost. To potvrđuje i najnovije istraživanje javnog mnijenja koje je objavio Javni servis MRTV 13. oktobra, a sproveo Institut za politička istraživanja IPIS putem telefonske ankete na uzorku od 1.122 ispitanika, uz marginu greške od ±3 posto. Prema rezultatima, VMRO-DPMNE bi osvojila oko 26,7 posto glasova, najveća opoziciona stranka SDSM dobila bi 11,1 posto. Slijedi albanska koalicija Nacionalna alijansa za integraciju (NAI), koju predvodi Demokratska unija za integraciju (DUI), s 9,9 posto, dok koalicija Vrijedi (VLEN), partner VMRO-DPMNE u vladi, ima podršku od 7,5 posto. Istraživanje je takođe pokazalo visok procenat neodlučnih birača – deset posto, dok je 12,4 posto ispitanika odbilo da kaže za koga bi glasali. Jesu li mogući prijevremeni parlamentarni izbori?Najneizvjesnija izborna utrka očekuje se u opštinama u kojima se albanske stranke bore za vlast. U otprilike 15 od ukupno 81 opštine Albanci čine većinu stanovništva. Očekuje se žestoka borba između vladajuće albanske koalicije Vrijedi i opozicione koalicije Nacionalna alijansa za integraciju, koju predvodi DUI. DUI, koji je nakon više od dvije decenije vlasti prešao u opoziciju nakon izbora 2024. godine, osporava legitimitet koalicije Vrijedi da predstavlja albanske građane i traži prijevremene parlamentarne izbore, posebno ako pobijedi u većem broju opština. Politički analitičari s kojima je razgovarao Radio Slobodna Evropa (RSE) podijeljeni su u mišljenjima o tome da li bi to moglo destabilizirati vladajuću koaliciju i da li bi lokalni izbori mogli otvoriti put ka vanrednim parlamentarnim izborima. Tokom kampanje, građani su, osim lokalnih tema, slušali i poruke s nacionalnim političkim tonom. "Stranke će svoju podršku mjeriti ukupnim brojem glasova koje dobiju na listama za opštinske vijećnike, što predstavlja pokazatelj podrške na nacionalnom nivou. Takođe, rezultati unutar albanskog političkog bloka mogli bi oblikovati ukupnu političku klimu", kaže za RSE komunikacijski stručnjak Petar Arsovski. Pored DUI-ja, i opozicioni SDSM se priprema za vanredne izbore. S druge strane, premijer i lider VMRO-DPMNE-a Hristijan Mickoski, iako ne isključuje potpuno tu mogućnost, uglavnom odbacuje ideju o prijevremenim parlamentarnim izborima. Sličan stav ima i analitičar i direktor IPIS-a Vladimir Božinovski koji kaže da ne očekuje vanredne izbore. "Da bi došlo do prijevremenih parlamentarnih izbora, vlada to mora željeti. Kako da se izbori održe ako je vlada protiv? Parlament mora biti raspušten, a trenutna vlada ima većinu od 78 poslanika u Sobranju, koje broji 120 članova", kaže Božinovski za RSE. Evropske integracije nakon izbora "test" za vladuPolitički signali ukazuju na to da bi se nakon lokalnih izbora fokus mogao preusmjeriti na proces evropskih integracija. Sjeverna Makedonija i dalje je blokirana zbog spora s Bugarskom, a za otvaranje pregovaračkih klastera mora ispuniti uslov o uključivanju bugarske manjine u Ustav. To je jedan od razloga zbog kojih analitičar Božinovski ne očekuje prijevremene izbore. "Ako se raspišu prijevremeni parlamentarni izbori, sve se odlaže, uključujući evropske integracije i vanjsku politiku. Očekujem neke inicijative za rješavanje pitanja s EU nakon izbora", kaže on. Tokom ove kampanje, opozicioni SDSM je u Sobranju podnio rezoluciju kojom se definišu naredni koraci zemlje ka EU, uz postavljanje "crvenih linija" kada je riječ o ustupcima prema Bugarskoj. Premijer Mickoski izjavio je da očekuje "pomake“" u vezi s garancijama iz EU nakon novogodišnjih praznika. Vlada traži garancije od EU da će ustavne promjene predstavljati posljednji zahtjev Bugarske. Tri dana prije izbora, predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen kratko je posjetila Skoplje i poslala jasnu poruku makedonskim liderima: "Morate usvojiti dogovorenu ustavnu promjenu. Lopta je na vašem terenu. EU je spremna". Ruski uticaj na izbore?Iako članstvo u Evropskoj uniji ostaje strateški prioritet za Sjevernu Makedoniju, zemlja je ipak izložena i ruskom uticaju, iako u ograničenom obimu. To se ogleda u retorici i djelovanju određenih marginalnih političkih aktera koji javno podržavaju ruske interese i protive se evroatlantskim integracijama. Najistaknutiji primjer je otvoreno proruska stranka "Ujedinjena Makedonija", koja se zalaže za produbljivanje odnosa s Rusijom i protivi se integraciji u EU i NATO. Despina Kovačevska iz Fondacije Metamorphosis, koja tokom kampanje prati medije, navodi da je ruski uticaj primjetan u porukama nekih kandidata, čak i pojedinih vjerskih lica. "Oni prenose istu narativnu liniju Kremlja - da zemlje gube suverenitet ulaskom u EU. Taj narativ je označen od strane EUvsDisinfo kao ključna taktika dezinformacija koju koriste strani akteri sa zlonamjernim namjerama", objašnjava Kovačevska. U svom prvom privremenom izvještaju, Misija OSCE/ODIHR za posmatranje izbora izrazila je zabrinutost zbog ranjivosti na dezinformacije, navodeći nizak nivo medijske pismenosti u zemlji. "Za neke aktere, potencijal za strano manipulisanje informacijama tokom izbornog procesa takođe je bio razlog za zabrinutost", navodi se u izvještaju OSCE/ODIHR-a. Za pozicije gradonačelnika 309 kandidataLokalni izbori 19. oktobra bit će osmi po redu od sticanja nezavisnosti Sjeverne Makedonije 1991. godine. Pravo glasa ima oko 1,8 miliona građana. Za 80 opština, uključujući i Grad Skoplje, prijavljeno je 309 kandidata, kako iz političkih partija, tako i s nezavisnih lista, među kojima dominiraju muškarci, dok je samo deset posto žena. U prvom krugu moraju biti izabrana sva opštinska vijeća. Da bi kandidat bio izabran za gradonačelnika u prvom krugu, mora osvojiti više od 50 posto glasova. Ako nijedan kandidat ne ostvari ovu većinu, drugi krug izbora bit će održan 2. novembra, između dva kandidata s najviše glasova.

Severna Makedonija mora da napravi ustavne promene za uključivanje bugarske zajednice u Preambulu Ustava kako bi nastavila svoj put ka Evropskoj uniji (EU), izjavila je u sredu predsednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen (von der Leyen) posle sastanka s makedonskim premijerom Hristijanom Mickovskim u Skoplju. "U potpunosti podržavamo Severnu Makedoniju na njenom putu ka EU. Možete da računate na nas. Sledeći i jedini korak pre početka pregovora je jasan. Morate da napravite dogovorenu ustavnu promenu. Lopta je u vašem dvorištu. EU je spremna", napisala je fon der Lajen na mreži X posle sastanka s Mickovskim. Severna Makedonija još nije otvorila poglavlja u pristupnim pregovorima s EU jer je uslov za to uključivanje bugarske zajednice u Preambulu Ustava, na šta vlada ne pristaje bez garancija da neće biti drugih uslova i veta Bugarske, mada postoje najave u Skoplju da će nešto biti urađeno po tom pitanju posle lokalnih izbora 19. oktobra. Vlada Severne Makedonije je saopštila da je razgovor Mickoskog i Fon der Lajen bio fokusiran na evropsku perspektivu, napredak reformskih procesa, ekonomsku saradnju, energetsku bezbednost i digitalnu transformaciju. "Premijer Mickoski je naglasio odlučnost Vlade da ubrza evropske integracije zemlje kroz konkretne rezultate i ispunjavanje evropskih standarda. Istakao je da zemlja očekuje jasnu i konkretnu posvećenost Evropske unije, kao potvrdu evropske perspektive i podršku građanima koji su decenijama ostali posvećeni evropskim vrednostima", navodi se u saopštenju Vlade. Predsednicu Evropske komisije na aerodromu u Skoplju dočekao je šef makedonske diplomatije Timčo Mucunski. Fon der Lajen se sastala i sa predsednikom parlamenta Afrimom Gašijem. Posle sastanka, predsednica Evropske komisije je navela da je zemlja dobila 16 miliona evra od EU za sprovedene reforme. "U međuvremenu, približavamo vašu zemlju nama. O tome se radi u Planu rasta! Otvaramo fabriku veštačke inteligencije u Skoplju. Uključujemo vas u Jedinstveni platni prostor Evrope. I plaćamo 16 miliona evra zahvaljujući reformama koje ste sproveli", napisala je fon der Lajen na X. Reč je o projektu digitalne transformacije zemlje, pod nazivom "Vezilka" – Nacionalni centar za veštačku inteligenciju vredan oko šest miliona evra, koji bi trebalo da bude sproveden uz finansijsku podršku EU. Na dnevnom redu predsednice Evropske komisije je i sastanak s predsednicom Severne Makedonije Gordanom Siljanovskom-Davkovom. Predstavnici Vlade su najavili poteze u vezi s evropskim integracijama posle lokalnih izbora. Ministar za evropske poslove Orhan Murtezani izjavio je da "postoji ozbiljna odlučnost premijera i Vlade da se odmah posle izbora preduzmu konkretni koraci kako bi se prevazišao spor s Bugarskom". Siljanovska-Davkova rekla je da trenutno država nema zvaničnu komunikaciju s vlastima u Sofiji jer je predizborni period, ali da neka komunikacija na marginama postoji. Severna Makedonija i Bugarska imaju međusobni Sporazum o prijateljstvu, dobrosusedstvu i saradnji od 2017. godine. Međutim, u novembru 2020. Sofija je stavila veto na početak pristupnih pregovora Skoplja zbog spora oko jezika, istorije i bugarske manjine. Uz posredovanje evropskih partnera, pronađen je kompromis za pregovarački okvir Severne Makedonije, kojim je prihvaćeno dodavanje bugarske zajednice u Preambulu Ustava, pored postojećih, ali je s druge strane zadržana čista formulacija za makedonski jezik, pri čemu je Bugarska izdala jednostrano saopštenje u kojem je izrazila svoj stav o tom pitanju. Posle postignutog rešenja, Severna Makedonija je 19. jula 2022. održala prvu međuvladinu konferenciju s EU u okviru pristupnog procesa. Da bi se održala druga i počelo otvaranje poglavlja, makedonski parlament treba da glasa o ustavnim amandmanima kojima bi se Bugari uključili u Preambulu Ustava. Fon der Lajen je posetila Severnu Makedoniju u okviru trodnevne zapadnobalkanske turneje u okviru koje je bila u Albaniji, Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini, Srbiji i na Kosovu.